داشتن خانه ای معمولی برای خانواده هایی که دارای کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم(اوتیسم) هستند امری دشوار است چراکه هرکودک یک فرد منحصر به فرد است با نیاز های ویژه خود و دیگر اینکه تفاوتهای بسیاری بین خانواده ها ،خانه ها،و فرهنگ ها وجود دارد که این امر را دشوارتر می کند.از این رو مشخص نمودن مواردی که در محیط خانه بر کودک اتیستیک تاثیر گذار است می تواند برای ایجاد خانه ای برای اتیسم مفید باشد.برای دانستن همه چیز درباره اوتیسم مطالعه مقاله اوتیسم چیست؟انواع،علت ها و درمانها را پیشنهاد می کنیم.
آیا خانه شما خانه ای شاد است؟آیا استرس زیادی در خانه شما وجود دارد؟آیا افرادی که با کودک مبتلا به اتیسم شما زندگی می کنند احساس ناراحتی و تنش می کنند؟یا اینکه نگرش در خانه شما گرمی ،صمیمیت و احساس خوب است؟اگر این سوالات را از یک مادر کودک مبتلا به طیف اتیسم بپرسیم ممکن است به احتمال فراوان او اینطور عنوان کند که”بله من خیلی باید از کودکم مراقبت کنم و این قضیه فشار و مسئولیت فراوانی برای من ایجاد نموده است و خیلی دشوار بود که با این تنش و استرس کنار بیایم.”و یا این نقل قول را از طرف یکی از خانواده های مرکز عنوان می کنم که “اصلا نمی دانم در خانه چه کار کنم و چگونه با مشکلات داشتن یک کودک مبتلا به اختلال طیف اتیسم کنار بیایم،برای او همه کار می کنم، اما من تنهام”این مادر تلاش زیبایی برای برطرف نمودن تمام نیاز های کودک خود انجام می داد و تمرکز خود را نیز بر این گذارده بود که هرکاری می تواند برای کودک خود انجام دهد اما باز هم حس خوبی از این فداکاریو از خود گذشتگی خود نداشت و احساس می کرد که این کافی نیست. او خودش را خسته می کرد و تمام کارهایی که اطمینان داشت باید برای کودکش انجام دهد را انجام می داد. اما با اینحال بیش از پیش استرس داشت ولی با نهایت توانایی خود در خدمت کودکش بود.تنش ،خستگی، استرس و استیصال را می شد از صدا، چهره ،شانه ها و ابرو های افتاده او دید.
استیون ورتز درمانگری که بیش از 30 سال با خانواده های کودکان مبتلا به اتیسم کار نموده و به آنها مشاوره داده است در این مورد عنوان می کند که استرس فزاینده والدین کودکان اتیستیک و فشار روانی حاکم بر خانه دارای کودک مبتلا به طیف اتیسم منجر به افزایش رفتار تحریک پذیری در این کودکان گردیده است. اما زمانی که والدین توانستند زمان استراحت بیشتری برای خود مهیا کنند و کنترل بیشتری بر روی استرس خود داشته باشند و نگرش موجود در خانه را نیز تغییر دادند، تقریبا بلافاصله تغییرات در رفتار این کودکان در خانه مشاهده شد و تعامل بیشتری را در این کودکان دید.برخی متخصصان اتیسم بر این باورند که کودک مبتلا به اتیسم درک و شناختی بر احساسات حاکم بر فضای خانه ندارد اما استیون ورتز عنوان می کند که اینگونه نیست و قطعا کودک مبتلا به طیف اتیسم این جو و فضای حاکم را احساس و لمس کرده و به آن واکنش نشان می دهد. تجربه نشان می دهد که کودکان اتیستیکی که در محیط پر استرس خانه در کنار بزرگسالان خود هستند تمایل دارند یک یا چند رفتار زیر را نشان دهند:
اگر شما جزء ان دسته خانواده هایی هستید که یک نفر در خانواده دارید که دارای استرس فراوان است حتما در حضور او رفتار تکانشی و تحریک پذیر و پرخاشگرانه درکودکتان را مشاهده می کنید.به طور کل می توان در حضور افراد دارای استرس و ناراحت ،کاهش تعامل و واکنشهای اجتماعی را در کودکان مبتلابه طیف اتیسم مشاهده نمود و به نظر می رسد که این کودکان انگیزه کمتری برای برقراری ارتباط دارند و حتی تلاش می کنند که در حضور چنین افرادی محیط را ترک کنند یا دست به کاری بزنند که او محیط را ترک کند.
برای نمونه پدری عنوان می نمود که فرزند اتیستیکش با اوحرف می زند و ارتباط بهتری برقرار می کند ولی با مادرش اصلا ارتباط مناسبی ندارد. در زمان حضور پدر کودک از کلمه استفاده می کند، تماس چشمی دارد و حتی با دیگر کودکان هم وارد بازی می شود اما در زمانی که مادر او به محیط اضافه گردد تماس چشمی او کاهش می یابد،دیگر حرف نمی زند و با دیگر کودکان هم وارد بازی نمی شود.مادر این کودک فرشته ای بود فداکار و از خود گذشته برای فرزندش، به صورتی که تمامی آسایش و زندگی خود را در گرو راحتی کودکش می دید و این را می شد از شکستگی این مادر سی و چند ساله مشاهده نمود.پدر عنوان می کرد که مادر همیشه خسته است،خواب خوبی ندارد،آستانه تحملش کاهش یافته و زود عصبی می شود.شما با خواندن این شرح حال در ذهن خود به چه چیزی فکر می کنید؟گمان می کنید کودک اتیستیک چه برداشتی از شرایط مادر خود دارد؟آیا او این برداشت را دارد که تمام پریشانی و ناراحتی و استرس مادرش به خاطر خود اوست یا اینکه بدون درک این موارد تلاش می کند از او که تمام وجودش را فدای او کرده، دوری کند؟برای دریافت اگاهی بیشتر در زمینه اختلال اتیسم مطالعه مقاله افراد دارای اختلال اتیسم چگونه فکر می کنند را به شما پیشنهاد می کنیم.
برای نمونه کودکی دیگر بود که در سال گذشته به مرکز مراجعه نمود. در زمان مراجعه مشخص بود که مادر و کودک و تا حدودی پدر در شرایط جسمی و خانوادگی سختی قرار دارند به این شکل که کودک 3 ساله انها درگیر با بد خوابی و بد غذایی های مستمر است و والدین می بایستی تمام تلاش خود را انجام دهند تا بتوانند شرایط بهتری را برای کودک خود مهیا کنند.یکی از دلایل این اختلال خواب کودک آنها، کمک نمودن مادر به پدر خانواده در انجام کار خانگی انها بود. این خانواده جهت تامین معاش و هزینه های کودک اتیستیک خود بایستی دو نفری حتی تا دیر وقت کار می نمودند و به همین علت الگوی خواب کودک انها به هم ریخته بود.به طبع این وضعیت والدین به خاطر خواب کم شبانه که در مواقعی حتی به 3 ساعت می رسید دچار استرس و تا حدودی افسردگی شده بودند.این کودک بیشتر علائم گفته شده در بالا را در این مدت در خانه از خود نشان می داد.پس از گذشت یک ماه از حضور این کودک در مرکز مشخص گردید که کودک شدیدا تحت تاثیر وضعیت موجود در خانه است و این شرایط به عنوان یک عامل مزید بر علت اتیسم بر کودک و رفتار او تاثیر گذار است. در مرکز تصمیم گرفته شد که این کودک به صورت انفرادی وبا هزینه کم در مرکز خدمات خود را ادامه دهد تا والدین ملزم به فعالیت کاری بیشتری برای تامین هزینه های خود نباشند و بتوانند الگوی خواب کودک و خود را تنظیم نموده و به طبع آن بتوانند فشار روانی حاکم بر خانه را کنترل کنند و بتوانند بیشتر و بهتر به امور خود برسند و حس بهتری تحت عنوان پدر،مادر وهمسر داشته باشند.در همین حین تلاش گردید که الگوی خواب کودک نیز تغییر یابد و با آموزش انفرادی و مداخله به هنگام نیز بر کاهش علائم اختلال اتیسم تمرکز گردید.
موارد ذکر شده در بالا گوشه ای از نکاتی است که بایستی برای کودکان مبتلا به اتیسم در منزل رعایت نمود با اینحال می توان نکاتی دیگر نیز برای بهینه کردن محیط خانه برای کودک اتیستیک ارائه نمود که به شرح زیر است:
از افرادی که به خانه شما می آیند بخواهید با کودک شما ارتباط برقرار کنند و درست مانند دیگر کودکان با آنها شاد باشند. به آنها بفهمانید که کودک شما در درجه اول کودکی است مانند دیگر کودکان و در درجه دوم کودکی است همراه با اختلال اتیسم و نیاز های عاطفی و اجتماعی او چه بسا بیشتر نیز هست.
بسیاری از کودکان مبتلا به اتیسم درگیر با اختلال پردازش حسی اند و اگر از شرایط حسی کودک خود و محیط متناسب با این نیاز های حسی مطلع باشید بسیار به او کمک می کند.برای دریافت اگاهی بیشتر در زمینه اختلال اتیسم مطالعه مقاله تفاوتهای اختلال طیف اتیسم با اختلال تاخیر گفتار و زبان را به شما پیشنهاد می کنیم.
صداهای پس زمینه محیط که اکثر افراد غیر اتیستیک از آن بی اطلاع اند ممکن است در صدر لیست آزار دهنده های کودک شما باشد. موسیقی ها،نویزهای دستگاههای برقی و الکتریکی،صدای ترافیک داخل خیابان،صدای باد و مکالمات صورت گرفته در محیط پیرامون تماما توجه کودک شما را به خود جلب می کند و در این موقع است که ممکن است کودک شما ارتباط چشمی کمتری برقرار کند و همینطور تمرکز و تعامل پایینتری داشته باشد. تا حد امکان این صداهای پس زمینه را کاهش دهید به ویژه زمانی که می خواهید کودک خود را بر روی موردی متمرکز کنید. تلویزیون را از برق بکشید، موبایل را خاموش کنید، لباس شویی را از برق بکشید وگرنه در آشپزخانه را ببندید.سعی کنید مکانهایی که می خواهید با کودکتان بیشترین زمان را در آنجا باشید دارای کمترین صدا باشد.برای این کار می توانید از راهبردهای حسی استفاده کنید.
برخی از کودکان مبتلا به طیف اتیسم هستند که در مقابل برخی صداها واکنش های شدید مانند آشفتگی ،لرزش،گریه و یا فرارنشان می دهند، گوشهای خود را می گیرند و شروع می کنند با جیغ کشیدن آن صدای مزاحم و آزارنده را محو یا به عبارتی بپوشانند.این صدا می تواند حتی صدای لولای در اتاق باشد و ما تنها میتوانیم با حذف این صدا به کودک خود کمک کنیم.توجه کنید که این عوامل را در خانه پیدا کنید و تا حد امکان آنها کاهش دهید اما نمی توانید تمامی این موارد را حذف کنید چراکه قطعا کودک شما نیاز دارد که با این محرکات در دنیایی بیرون از خانه نیز روبرو گردد. پس برای مواجهه منظم کودکتان با محرکات صوتی از متخصصان اتیسم مشاوره دریافت کنید.
سعی کنید کودکتان را با این محرکات صوتی به صورت نمایشی و ارادی روبه رو و آشنا کنید و یا اینکه آن را به عنوان بخشی از یک بازی به او ارائه کنید.برای نمونه وقتی کودک شما درگیر بازی قایم باشک است کمتر به صدای لولای در در زمان ورود شما به اتاق واکنش نشان می دهد.با این پیوند دادن محرکات صوتی به عاملی دیگر چون بازی، قدرت کنترل واکنش ها به صدا را در کودک خود ایجاد کنید.برای نمونه ای دیگر کودکی به صدای خنده پدرش واکنش شدید نشان می داد و براشفته می گردید.اما زمانی که پدر بازی غلغلک را انجام می داد توانست حساسیت کودک خود را به خنده اش کاهش دهد چراکه کودک متوجه می گردید که بازی غلغلک با خنده پدر همراه است و این امر موجب کاهش حساسیت کودک به خنده پدر می گردید.و از طرفی کودک متوجه می شد که در صورت واکنش شدید او به خنده پدر بازی غلغلک نیز قطع می گردید.به همین خاطر احتمال اینکه کودک برای دریافت محرک خوشایند دوباره بازی را از سرگیرد بیشتر بود.
تقریبا تمامی افرادی که به نحوی در اموزش کودکان مبتلا به اتیسم درگیرند معتقدند که محیط اموزشی این کودکان بایستی محیطی فیلتر شده و ایزوله از نظر محرکات باشد و استیون ورتز نیز در مقاله ای عنوان می کند که درست است که در بیشتر مدارس انگلستان و آمریکا تمامی دیوار ها پر از کلمات و پوستر ها و شکل و رنگ و تصویر است و اینکه کودکان با نگاه کردن می توانند یاد بگیرند اما این اعتقاد نیز وجود دارد که این حجم محرکات باعث کاهش ارتباط چشمی کودک با آموزگار خود می گردد و در اینصورت محیط است که برای جلب توجه کودک با انسانها رقابت می کند. پس بهتر است اگر می خواهید در مکانی کودکتان بیشترین ارتباط چشمی و کاملترین ارتباط انسانی و اجتماعی را برقرار کند تعداد محرکات دیداری در محیط او را کاهش دهید. برای نمونه اگر می خواهید بیشتر مواقع با کودکتان در اتاق پذیرایی باشید محرکات دیداری این اتاق را کاهش دهید و اولین کاری که می کنید در این اتاق تلویزیون را حذف کنید.حذف کردن تلویزیون از محیطی که کودک مبتلا به اتیسم در آن بیشترین زمان را سپری می کند بزرگترین و اولین کمک به اوست.آن موقع است که شما تلاش می کنید به جای تلویزیون، خود به عنوان مهمترین و غنی ترین محرک دیداری او نقش ایفا کنید. در مرکز نیز ما یونیت هایی را طراحی نموده ایم که کمترین محرک دیداری را برای کودک مهیا می کند و محرک دیداری غالب در این محیط مربی،صورت مربی،چشمان مربی و موضوعاتی است که با اهداف اموزشی توسط مربی وارد این محیط می گردد.
نور موجود در خانه نیز می تواند برای کودک مبتلا به اتیسم مهم باشد. لامپ فلورسنت به جز اینکه دارای سرعت بالاست بالا باشد برای کودک مبتلا به اتیسم می تواند به عنوان یک محرک ازارنده عمل کند چراکه این نور ضربان دار است(این ضربان را میتوان به عنوان سوسو زدن لامپ نیز تعبیر نمود و به راحتی این سو سو زدن قابل مشاهده نیست و در مواقعی می توان در کناره های لامپ های فلورسنت اثرآن را دید)بسیاری از کودکان اتیستیک در حضور این نور زودتر خسته می شوند،تماس چشمی شان کاهش می یابد و دامنه توجه کوتاه تری در اتاق هایی دارند که نور انها از لامپ فلورسنت تامین می گردد. برای این کودکان نور طبیعی و لامپ های رشته ای کارایی بهتری دارد. از طرفی نیز می توانید از لامپهای فلورسنت با بالاست بالا استفاده کنید که اثر ضربانی کمتری دارند و نور یکنواختی را تامین می کنند.در صورت امکان از لامپ های دارای حباب و یا پوشاننده استفاده کنید که این حالت ضربانی را کاهش دهد.برای دریافت اگاهی بیشتر در زمینه اختلال اتیسم مطالعه مقاله درباره اختلال طیف اتیسم بیشتر بدانیم را به شما پیشنهاد می کنیم.
علاوه بر نور، رنگها نیز میتوانند بر وضعیت کودکان مبتلا به اتیسم تاثیر گذار باشند.توجه کنید که کودک شما بیشتر به چه رنگهایی توجه می کند و چه رنگهایی را با قاطعیت انتخاب می کند. برای مثال فرض کنید کودک شما بیشتر رنگهای روشن را انتخاب می کند و ممکن است ترجیح کودک شما در حضور شما و یا پدر یا دیگر افراد نگاه کردن به یک کمد زرد رنگ باشد و یا دیگرتصاویر رنگی که ممکن است کودک شما به انها ارجهیت دهد.شما بایستی این رنگ ها را از دیوار ها جدا کنید و یا کمد زرد رنگ را از محیط آموزش حذف کنید.چراکه کودک شما ممکن است بیشتر به دیوارها یا لباس ها و یا اشیاء توجه کند تا به شما.اما زمانی که می خواهید کودک شما به شما توجه کند سعی کنید در پوشش خود رنگهایی را استفاده کنید که او دوست دارد.کودکان اتیستیک که به رنگها ارجحیت می دهند در صورتی که از رنگهای انتخابی آنها را استفاده کنید بیشتر به شما جذب می گردند و بهتر می توانید از آنها ارتباط چشمی دریافت کنید.
بررسی کنید و ببینید برای چه چیزی و چه مکانهایی در خانه به کودکتان می گویید “نه آن را دست نزن!” “نه به انجا نرو” یا “نه آن را بینداز”اگر مرتبا از چنین کلمات و جملاتی در خانه برای کودک تان استفاده می کنید ممکن است محیط خانه شما متناسب برای یک کودک مبتلا به طیف اتیسم نباشد.کودکانی که تحت تاثیر چنین عبارات و واکنشهای والدین خود هستند،ناخواسته رفتارهای تکراری را انجام می دهند تا دیگران را وادار به واکنش به خود کنند.کودکان اتیستیکی که مکررا به انها نه گفته می شود بر اساس پژوهش ها کمتر اکتشاف و بازی می کنند و انگیزه کمتری در تعامل با دیگران دارند.برای همین منظور سعی کنید از بار مناطق ممنوعه خانه خود بکاهید تا مجبور نباشید کلمات ممنوعه “نکن” یا “دست نزن” و… را بکار ببرید. در این مورد نیز راحتی خود کودک خود را در نظر بگیرید.
برای نمونه خانواده ای ظروف شکستنی با ارزش خود را در یک ویترین شیشه ای قرار دادند و با اینکار دختر اتیستیک بزرگسال انها بیشتر و بیشتر توجه اش به این ظروف جلب می گردید در هر موقعیتی که او تلاش می کرد آنها را اکتشاف و با این اشیاء بازی کند به او گفته می شد “نه! دست نزن” و هرچه به بیشتر گفته می شد “نه” او برای اکتشاف این ظروف علاقه مند تر می گردید.به همین خاطر به این والدین توصیه شد که این وسایل را جمع کنند و به انبار ببرند و به جای انها از ظروف بی ارزش یا کم ارزش استفاده کنند و انها را در ویرین قرار دهند و به کودکشان هم اجازه دهند که انها را اکتشاف و بررسی کند و واکنش کلامی منفی به این کار کودک نداشته باشند. بعد از چند بار بررسی این ظروف توسط کودک و عدم واکنش والدین علاقه دختر به سرعت از بین رفت.و پس از چند ماه که مجددا ظروف شکستنی به ویترین برگشتند نیز تمایل چندانی برای اکتشاف انها از خود نشان نداد.برای دریافت اگاهی بیشتر در زمینه اختلال اتیسم مطالعه مقاله سبک ها و شیوه های فرزند پروری والدین کودکان دارای اختلال اتیسم را به شما پیشنهاد می کنیم.
در شیوه های فرزند پروری کودکان مبتلا به اتیسم ارتباط و تفاهم از اهداف اصلی است. حذف مواردی که موجب خدشه در ارتباط سالم و سازنده کودک شما با شما می گردد می تواند به تعامل شما با کودکتان کمک کند. قفل ها در خانه دارای کودک اتیستیک می تواند دو کاربرد داشته باشند و این بستگی به دیدگاه شما دارد، یکی کاربرد ممنوعیتی و دیگری محافظتی. دیدگاه ممنوعیتی بیشتر حالت حصار بندی دارد که اصلا مورد علاقه کودک اتیستیک نیست هر چند که ممکن است برای سلامت او این کار انجام گردد. اما نوع دوم یعنی محافظتی بیشتر سعی می کند محیطی امن برای کودک شما مهیا کند محیطی که کودک مبتلا به اتیسم شما بتواند به راحتی در آن اکتشاف کند. اگر کودک شما خواهر یا برادری دارد که نسبت به وسایل خصوصی و با ارزش خود حساسند و دسترسی کودک اتیستیک شما به انها باعث تنش در خانه می گردد به فرزندان خود کمک کنید که راهی برای دور از دسترس قراردادن وسایل خود پیدا کنند و یا اینکه محفظه ای برای نگهداری وسایل شخصی خود داشته باشند.از طرفی اگر فرزند شما بتواند آزادانه به تمام اجزاء و زوایای خانه دسترسی داشته باشد دیگر نیازی به برقراری ارتباط پیدا نمی کند و همینطور تعامل وهمکاری و تماسی نیز برقرار نمی گردد.
تلاش کنید یکی از اتاق های خانه را به عنوان یک اتاق بازی برای کودکتان در نظر بگیرید و یا حداقل مکانی را مشخص کنید که کودکتان بتواند در ان بر روی شما و آنچه از او می خواهید متمرکز گردد.اتاق بازی میتواند در شب اتاق خواب و در روز یک اتاق برای بازی کردن باشد . اگر این کار را کردید توصیه می کنم که یک تشک در کف آن پهن کنید که شبها تخت خواب باشد و در روز ان را جمع کنید.حتی می توانید اگر این امکان را ندارید در گوشه ای از خانه یونیتی برای بازی ایجاد کنید. و اگر خانه ای بزرگ دارید یک اتاق بازی جداگانه برای کودک خود مهیا کنید. این اتاق را به گونه ای طراحی کنید که شما کانون توجه آن باشید و در آن بتوانید به راحتی از زمان کودکتان برای توسعه ارتباط و تعامل استفاده کنید. در این مکان مخصوص بازی هیچ حواس پرتی وجود ندارد که باعث گردد کودک مبتلا به اتیسم به شماتوجه نکند و همچنین نبایستی چیزی وجود داشته باشد که شما به خاطر ان بگویید”نه”حتی نبایستی نگران خط خطی شدن دیوار های آن باشید. سعی کنید اگر می خواهید از کودکتان ارتباط بگیرید و کلمه دریافت کنید اشیاء را دور از دسترس او قرار دهید تا او درخواست کند و از تکنیک های درمان رفتار کلامی در این اتاق استفاده کنید.برای دریافت اگاهی بیشتر در زمینه اختلال اتیسم مطالعه مقاله نظریه های اتیسم:تئوری نقص عملکرد اجرایی را به شما پیشنهاد می کنیم.
در اینجا لیستی از پیشنهادات در مورد اتاق بازی کودک مبتلا به اتیسم در خانه ارائه می گردد:
در نهایت هیچکدام از این پیشنهادات یک قانون نوشته شده نیست اینها تنها دستور العمل هایی اصولی هستند برای شما ،فرزندتان و فرهنگی که در ان زندگی می کنید.
آیا نیاز به مشاوره تخصصی در حوزه اتیسم دارید؟
2 پاسخ
سلام. یک بزرگسال اگه نشانه های یک فرد اوتیستیک را داشته باشد، ایا لزوما اوتیستیک است و یا ممکن است در دوره هایی از زندگی، علایم افسردگی و اضطراب نشانه های مشابه اوتیسم داشته باشد؟
درود دوست من
الزاما باید مجموعه از علائم به صورت ثابت در یک نفر دیده بشه و این علائم در نتیجه اختلال دیگری هم نباشه و در یکی از تست های استاندارد هم این فرد دارای اتیسم تشخیص داده بشه در این صورت می توان تشخیص اتیسیم را در یک فرد بزرگسال تایید نمود