از لحظه ای که کودکی دارای اتیسم(اوتیسم) تشخیص داده می شود والدین او وارد دنیایی ناشناخته می گردند دنیایی پر از حرف های جورواجور و متغییر که زندگی را برای این خانواده تبدیل به یک گرداب از درمانها ،کتابها و مقالات می کند. درمانهایی که خود را امروز معجزه می دانند فردا به صورت کامل رد می شوند و جای خود را به درمانی دیگر می دهند و این چرخه تا به دست امدن روشی درست برای درمان اتیسم ادامه پیدا می کند.اصلاح رژیم غذایی یکی از برجسته ترین روشهای درمانی جایگزین برای اتیسم(اوتیسم) است. رژیم فاقد گلوتین (که در گندم چاودار و جو وجود دارد) و کازئین (که پروتئین اصلی موجود در لبنیات است) بیش از سایرین برای خانواد ها جلب توجه می کند و تخمین زده می شود که بیش از 40 درصد از خانواده های کودکان دارای اتیسم (غیر ایرانی) از این روش درمانی به نحوی استفاده می کنند.
این رژیم غذایی همانطور که گفته شد عمدتا به نام CF/GF خوانده می شود و در ان از غذاهایی که حاوی گلوتن (که در بسیاری از نان ها و غلات وجود دارد ) و کازئین (که در محصولات شیر یافت می گردد) اجتناب می کنند.
در پاسخ باید مطرح نمود که پژوهش ها همچنان در حال انجام هستند و با گذشت زمانی زیاد تازه در اول راه هستند سالها زمان لازم است که بدانیم ایا رژیم موثر است یا نه و همینطور برای بررسی خطراتی که این رژیم می تواند برای کودکان داشته باشد نیز زمان و ازمایشات بسیاری لازم است.
برخی متخصصان غربی عنوان می کنند که چون اتیسم اختلالی مادام العمر است، خانواده و فرد را مجبور می کند که از یک سبک زندگی خاص پیروی کنند.سبکی که می تواند بر تعاملات گرفته تا عادات غذایی و فرهنگی خانواده تاثیر گذار باشد اما خانواده ها به جهت دریافت نتیجه بیشتر در امر بهبودی کودک خود این سبک و رژیم غذایی را به اجبار برای فرزند خود و حتی کل اعضای خانواده انتخاب می کنند چراکه خیلی سخت است که هر روز مادر خانواده دو نوع غذا برای ناهار اماده کند یکی با گلوتین و دیگری بدون گلوتین و یا در خرید ها یک ماکارونی با گلوتین و یکی بدون گلوتین خریداری گردد و این امر از توان مالی خانواده ایرانی خارج است. به همین خاطر اقدام به یکپارچه سازی رژیم غذایی خانواده بر اساس بدون گلوتین و بدون کازئین می کنند.در کنار این موارد ذکر شده با پیشرفت علم پزشکی در زمینه اتیسم هر روز بر دانسته ها افزوده می گردد. برای نمونه امروزه پزشکان غربی در مورد افراد دارای اتیسم این بیماری ها را نیز مورد بررسی قرار می دهند:
بیماری سلیاک
بیماری های التهابی روده
و حتی در برخی موارد در کنار شاخص های تغذیه ای نقایصی مانند عملکرد اهن نیز مورد بررسی قرار می گیرد.
این تفکر که رژیم ها می تواند بر روی اتیسم تاثیر گذار باشد به طور همزمان با پیشرفتهای موفق رژیم های فنیل کتونوریا(PKU) و دیده شدن علائم اشکار در تغییر خلق بیماران اسکیزوفرنی که در گذشته ان را با اتیسم مرتبط می دانستند به وجود امد. اولین توصیفات را در مورد علائم اتیسم متاثر از علائم گوارشی را کانر در سال 1943 مطرح می کند. در برخی نوشته ها هانس آسپرگر هم عنوان می کند پیوندی میان رژیم های غذایی و طیف اتیسم مشاهده می گردد و همینطور ارتباط بیماری سلیاک با اتیسم(که البته بیشتر تحقیقات در ارتباط دادن اتیسم با بیماری سلیاک ناموفق بوده اند هرچند که هنوز هم این فرضیه به مانند قبل فعال است).
در اوایل دهه 90 میلادی یک تیم نروژی داده های رفتاری و شواهد اولیه برای اثر بخشی رژیم فاقد گلوتین و کازئین را بر روی یک گروه کوچک 15 نفره دارای اتیسم مورد بررسی قرار دادند و اعلام نمودند که این روش دارای اثر بخشی بر روی کودکان دارای اتیسم بوده است. این مطالعه با انتقادات بالایی روبه رو شد از جمله اینکه جامعه اماری کم بوده و سوگیری در این پژوهش به میزان زیادی بالا بوده است.پس از این مجدد در دو پژوهش یک ساله و دو ساله مجددا اثر بخشی این روش درمانی مورد بررسی قرار گرفت و هردو مطالعه به اثر بخش بودن این روش درمانی صحه گذاشتند.
پس از این مطالعات متعدد دیگری در نقاط دیگر دنیا صورت گرفت برای نمونه جانسون و همکارانش در سال 2011 این روش را بر روی 22 نفر مورد بررسی قرار دادند و اعلام نمودند که در طول 3 ماه هیچ تفاوتی میان افرادی که رژیم دریافت نموده بودند و افرادی که رژیم را دریافت نکرده اند مشاهده نگردیده است. در پاسخ به این پژوهش نویزبرگ نروژی اعلام نمود که این رژیم باید 6 ماه پیش از انجام مطالعه بر روز ازمودنی ها اغاز شده باشد تا نتیجه در افراد مشاهده گردد.یکی از دلایلی که دوره های پژوهش در مورد این روش درمانی کوتاه است و مطالعات بسیار کمی در تایید و عدم تایید این روش صورت می گیرد این است که این روش دارای هزینه بالایی برای پژوهش گران خود است و نیازمند بودجه ای بالا برای اجرا.برای همین خاطر پژوهش گران دوره های کوتاه زمانی را در نظر می گیرند. برای نمونه الدر و همکاران در سال 2006 یک مطالعه کوچک بر روی 15 نفر را در 6 هفته انجام دادند و بر بی اثر بودن این روش درمانی تاکید نمودند. لوکارلی و همکارانش نیز در سال 1995 این مورد را بررسی نمودند که ممکن است رژیم فاقد کازئین (CFD)به تنهایی اثر گذاری بیشتری داشته باشد، تا اینکه بهمراه رژیم فاقد گلوتین (GFD)باشد. به همین خاطر این رژیم را بر روی 36 نفر مورد بررسی قرار دادند و بعد از 8 هفته نتایج خوبی در رفتار افراد دارای اوتیسم گزارش نمودند و حتی اعلام نمودند زمانی که دوباره این افراد بعد از ازمایش مصرف کازئین را اغاز نمودند، علائم اتیسم در انها مجددا بدتر شد. ویتلی و همکارانش هم پاسخ به رژیم فاقد گلوتین را به تنهایی و در طی یک دوره 5 ماهه با 22 نفر مورد بررسی قرار دادند و اعلام نمودند که این روش نیز بر روی افراد اثر بخش بوده است.
هنوز هیچ اجماعی در مورد اثرات روش درمانی CFGF برای اتیسم وجود ندارد اما در برخی پژوهش ها این اثرات برای افراد دارای اتیسم عنوان گردیده است:
موثر بر تعامل اجتماعی و استفاده از زبان(نویزبرگ و همکاران1990،1995،2002؛لوکارلی و همکاران1995؛ویتلی و همکاران1990،2010؛جانسون و همکاران 2011)
موثر بر توجه و تمرکز(نویزبرگ و همکاران1990،1995،2002؛ لوکارلی و همکاران1995؛ویتلی و همکاران1990،2010)
موثر بر روابط اجتماعی و تعامل(نویزبرگ و همکاران1990،1995،2002؛ویتلی و همکاران1990،2010)
موثر بر خودازاری و ادراک درد(نویزبرگ و همکاران1990،1995؛لوکارلی و همکاران1995؛ویتلی و همکاران1999)
موثر بر رفتار های تکراری و الگو های کلیشه ای رفتار(نویزبرگ و همکاران1990،1995،2002)
موثر برهماهنگی حرکتی(نویزبرگ و همکاران1990،1995؛ویتلی و همکاران1999)
موثر بر بیش فعالی (ویتلی و همکاران2010؛جانسون و همکاران 2011)
علاوه بر موارد ذکر شده نویزبرگ و همکارانش در1990 و 1995در پژوهش های خود عنوان نمودند که این رژیم می تواند بر تشنج نیز موثر باشد.و البته مطالعات دیگری نیز در مورد کاهش تشنج در مبتلایان به سلیاک در پژوهشهای پراتسی و همکارانش در 2003 منشتر گردید. اما هنوز هیچ ارگان رسمی همانطور که رژیم ها را برای درمان اتیسم معرفی ننموده، در مورد تشنج نیز هنوز به طور رسمی هیچ ارگان یا موسسه رسمی اعلام ننموده که این نوع رژیم می تواند بر روی تشنج نیز موثر باشد.
در مطالعات صورت گرفته در مورد اتیسم و رژیم غذایی CFGF گزارش ها حاکی از این است که همچنان نمی توان این رژیم را به طور قطع موثر بر درمان اتیسم دانست چراکه افراد دارای اتیسم یک طیف ناهمگنی از نوع و شدت در اختلال را نشان می دهند و قطعا این رژیم برای همه نمی تواند پاسخی یکسان داشته باشد از طرفی در پژوهش ها مشخص شده که سن دریافت کننده رژیم هم موثر است چراکه هر چه سن دریافت کننده رژیم کمتر باشد رژیم می تواند به دلیل پلاستیسیته مغز و عوامل موثر در رشد مغزی در این سنین اثر بخشی بیشتری داشته باشد(چارمن و همکاران 2005)
این رژیم به ارامی اجرا می گردد و نباید یکدفعه مواد غذایی دارای گلوتین و کازئین را حذف کرد. و همین طور خوراکی های بدون گلوتین و بدون کازئین را به تدریج باید به رژیم غذایی اضافه نمود برای نمونه در هر 3 تا 7 روز می توانید یک غذای بدون گلوتین و بدون کازئین را به رژیم غذایی اضافه نمود تا بررسی گردد که این خوراکی اضافه شده ایا مشکلی برای کودک ایجاد می کند یا نه و در حدود حداقل 3 ماه طول می کشد تا رژیم غذایی یک کودک بدون گلوتین و بدون کازئین گردد
والدین گرامی برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص رژیم های غذایی کودکان دارای اتیسم و اینکه این کودکان چه مواد غذایی را باید مصرف کنند و از کدام باید برای انها اجتناب کرد ،مطالعه کتابچه راهنمای تغذیه و رژیم غذایی در اتیسم را به شما پیشنهاد می کنیم.
در ادامه منابع گلوتین و کازئین ذکر می گردد تا انها را بهتر بشناسیم:
منابع گلوتین
| برشتوک های ساخته شده با جو و گندم | نان جو | ارد جو | مالت جو | جو | ارد جو دوسر | چاودار | رشته فرنگی |
| ارد دوروم(اردی که سمولینا از ان تهیه می شود) | نان گندم | ارد گندم | گندم | ارد قهوه ای | سمنو | ارد غنی شده | سبوس |
| ارد کاموت(ارد گندم خراسان از غلات باستانی) | گندم اسپلت یا گندم المانی یا گندم شهرکردی(از غلات باستانی) | فو(گلوتن گندم خشک) | گالاکتوز | ماءالشعیر | ارد گلوتن | بلغور گندم | اسید گلوتامیک |
| نشاسته های خوراکی(گندم و جو) | پروتئین گیاهی هیدرولیز(HVP) | پروتئین گیاهی هیدرولیز(HPP) | دانه کوسکوس | کراکر ها | مالت | سمولینا | پودر های سوخاری |
این مواد غذایی ممکن است حاوی گلوتن باشد و بایستی روی محصول را مطالعه کنید
| پودر خمیر مایه | جوش شیرین | سس سویا | مالت برنج |
| MSG | نشاسته ژلاتین | اسید لاکتیک | شربت برنج |
| طعم دهنده های طبیعی | منوسدیم گلوتامات | برخی کالباسها و سوسیسها و هات داگ ها | |
غذاهای حاوی کازئین
| پنیر ها(همه انواع پنیرهای درست شده با شیر) | شیر کاکائو | پودر شیر | دوغ | شیر بز | شیر مالت | |
| شیر بدون چربی | کره | روغن حیوانی | کارامل ها | طعم دهنده های نارگیل | هات داگ ،کالباس و سوسیس | |
| طعم دهنده های کره ای | چربی کره | سرشیر | کشک | لاکتولوز | لاکتوز | خامه ترش |
| انواع شیر های گاو(تغلیظ شده،پاستوریزه،شیر خشک و…) | خامه | فرنی | بستنی | لاکتالبومین | پنیر ریکوتا | ماست ها |
چه غذاهایی حاوی گلوتین و کازئین نیستند
| ماکارونی های بدون گلوتین | ارد امارنت | برنج | مرغ و ماهی |
| ارد بادام و بادام زمینی | ارد های بدون گلوتین | سریال های حاوی برنج | سیب زمینی |
| ارد نشاسته سیب زمینی | ارد ذرت | ارد تاپیوکا | یوکا |
| ارد سیب زمینی | ارد لوبیا | میوه و سبزیجات | ارد گندم سیاه |
| ارد برنج(قهوه ای و سفید) | ارد ارزن | گوشت | ارد های اجیل |
جایگزین های شیر
| شیر سویا | شیر برنج | شیر بادام | شیر نارگیل |
جانشین های کره
| مارگارین گلرنگ | مارگارین ذرت |
روغن های مجاز
| روغن ذرت | روغن نارگیل | روغن گلرنگ | روغن افتاب گردان |
برخی از مواد خوراکی دیگر و حتی غیر خوراکی هم ممکن است دارای گلوتن باشند و حتما برای احتیاط برچسب ان را مطالعه کنید. مانند:
| برخی ترشی جات | برخی انتی بیوتیک ها | رژ لبها | مواد شوینده لباس |
| صابون ها و شامپو های جانسون | کرم های ضد افتاب | خمیر دندان ها | چسب های گیاهی |
نظریه ای که بیشتر استفاده از رژیم غذایی فاقد گلوتین و کازئین با ان در ارتباط است این است که بدن ما انسانها مواد غذایی را از طریق روده جذب می کند،جایی که مولکول های کوچک مواد تغذیه شده، از لایه مخاطی روده عبور کرده و وارد جریان خون می گردند. این تصور وجود دارد که برخی افراد دارای نشتی روده هستند به این معنی که روده انها مواد و مولکول های بیشتری را از خود عبور می دهد و اینها مولکول هایی اند که نباید وارد جریان خون می شده اند.رژیم CF/GF مبتنی براین تئوری است که پپتید هایی که از تجزیه ناقص غذاهای حاوی گلوتین و کازئین تشکیل شده اند ممکن است به دلیل افزایش نفوذ پذیری دیواره روده وارد جریان خون گردند و انجا به مغز رفته و در عملکرد مغز و سیستم عصبی اختلال هایی را ایجاد کنند.فرضیه خلاصه این است که این مشکلات روده ای که 30 درصد ازافراد دارای اتیسم ان را تجربه می کنند به طور خاص منجر به تفاوتهایی در رشد مغز انها در فرایند رشد می گردد و با استفاده از رژیم غذایی می توان این مشکلات روده ای را کاهش داد.
خطرات و مشکلات رژیم غذایی بدون گلوتین و بدون کازئین
این رژیم را به راحتی نمی توان انجام دادچراکه گلوتین و کازئین در بخش بزرگی از رژیم غذایی ما ایرانی ها وجود دارد و حذف این مواد می تواند درکودکان ما کمبود های شدیدی در کلسیم ،فیبر، ویتامین D ،A و مجموعه ویتامینهای B و کمبود کالری گردد.
استفاده از رژیم غذایی فاقد گلوتن و کازئین می تواند برای کودک دارای اتیسم خطرات زیادی به همراه داشته باشد. مطالعات نشان می دهد که اثرات مداخله این رژیم در کودک می تواند در سال اول خود را نمایان کند. یکی از نگرانی های اصلی متخصصان کمبود های احتمالی است که کودکان ممکن است در اثر این رژیم متحمل گردند مانند کمبود کلسیم در اثر رژیم کازئین و همین امر کودک را نیازمند بررسی های استخوانی(برای جلوگیری از پوکی استخوان) و اسکلت بندی می کند و همینطور بررسی میزان ویتامین ها از جمله ویتامین دی و مجموعه ویتامین های B(کورنیش،2002 و ادامز و همکاران 2008). در کنار این رژیم باید به این نکته هم توجه نمود که کودکان دارای اتیسم ممکن است بالقوه نسبت به بافت ،بو ،طعم و رنگ غذا ها مقاومت نشان دهند و محدودیت غذایی این کودکان بسیار بسیار بیشتر گردد به صورتی که ممکن است کودک دچار افت دریافت کالری لازم در زنجیره غذایی گردد. نان یکی از اصلی ترین مواد غذایی حاوی کربوهیدارت در زنجیره غذایی ما است که تنها می توان ان را با برنج همسان دانست. با توجه به خطرات احتمالی این روش درمانی برای کودک و نبود پاسخ های قاطع و درست در زمینه این درمان، والدین با بررسی سود و زیان این روش درمانی اقدام به استفاده و یا رد ان می کنند.نکته مهم دیگر در زمینه اجرای این رژیم برای کودک دارای اتیسم این است که خود کودک هم این رژیم را بپذیرد و گرنه خانواده این کودک روزهای سختی در جریان این درمان خواهند داشت اگر کودک انها در بیرون از خانه یک بستنی یا کیک در دست یک کودک دیگر ببیند،ان موقع است که والدین ممکن است پس از چند روز اجرای این روش درمانی، عطای این درمان را به لقای ان ببخشند و از برنامه خارج گردند.
موثر بودن رژیم فاقد گلوتین و کازئین یک تئوری است و متاسفانه شکافهای فراوانی در نتایج پژوهشهای ان وجود دارد که باید این شکافها مورد بررسی قرار گیرند:
نخست اینکه
اگر ناتوانی تجزیه درست گلوتین و کازئین منجر به تجمع بیش از حد پپتید های افیونی می گردد پس باید سطح بالایی از این پپتید ها را در بدن کودک دارای اتیسم مشاهده کنیم و تا کنون 3 مطالعه در این زمینه صورت گرفته که هیچ کدام مدرکی دال بر وجود مقادیر زیاد پپتیدها در ادرار کودکان دارای اتیسم ارائه ننموده اند.
دوم اینکه
برخی مطالعات هم به طور کل وجود نشتی روده در افراد داری اتیسم را رد نموده اند.
سوم اینکه
این پژوهش هایی که از رژیم غذایی CFGF حمایت می کنند اکثرا دارای نقایص پژوهشی فراوانی هستند. یک مطالعه در سال 2014 که این پژوهش هارا مورد بررسی قرار داده بود محدودیت های روش شناختی فراوانی را در این پژوهشها نشان داده است شامل:
در پایان باید متذکر شد که در حال حاضر شواهد علمی کافی وجود ندارد که نشان دهد رژیم غذایی CFGF می تواند برای کودک دارای اتیسم مفید باشد و متخصصان اتیسم در صورت استفاده از ان به والدین توصیه می گردد که محتاطانه عمل کنند.
آیا نیاز به مشاوره تخصصی در حوزه اتیسم دارید؟
