تمرینات دهانی حرکتی برای کودکان اتیستیک

ورزش های دهانی- حرکتی برای کودکان اُتیستیک

ورزش های دهانی- حرکتی تمریناتی هستند که موجب افزایش تون و قدرت عضلانی در ساختار های دهانی که برای گفتار و خوردن ضروری و لازم اند می گردند. کودکان مبتلا به اتیسم(اوتیسم) از آن دسته کودکانی هستند که مشکلات فراوانی در مهارتهای دهانی- حرکتی دارند.برای دانستن همه چیز درباره اوتیسم مطالعه مقاله اوتیسم چیست؟انواع،علت ها و درمانها را پیشنهاد می کنیم​.
برخی از این تمرینات ممکن است خیلی پیش پا افتاده و یا مضحک به نظربرسند ولی باید به این مهم توجه نمود که کودک اتیستیک ممکن است برخی از مراحل رشد دهانی- حرکتی خود را در سالهای اولیه رشد طی نکرده باشد یا در آنها مشکل داشته باشد و این تمرینات می تواند با شبیه سازی برخی از آنها و یا تکامل مهارتهای ناقص، کودک را برای ایجاد یا بهبود گفتار وترمیم مهارتهای خوردن یاری رسان باشد.در ادامه به تعدادی از تمرینهای دهانی- حرکتی که می تواند برای کودکان اتیستیک مثمر ثمر باشد اشاره می گردد.خوانندگان گرامی برای دریافت اطلاعات بیشتر در این زمینه به کتاب بهبود مهارتهای گفتار و خوردن در کودکان مبتلا به اتیسم مراجعه نمایید.

فوت کردن و دمیدن

1-    دمیدن در حباب ساز: درست است که این تمرین کمی پیش پا افتاده است ولی برای کنترل تنفس  و همچنین جمع کردن لب بسیار مناسب است از طرفی این تمرین یک تمرین کاملا مفرح و نشاط آور برای کودکان مبتلا به اتیسم است.
2-    استفاده از ساز دهنی: این روش نیز مانند تمرین قبل جهت کنترل تنفس و جمع کردن لب بسیار مناسب است با این تفاوت که در این روش سر و صدای فراوانی وجود دارد.متناسب با مشکلات کودک اتیستیک می توان از ساز دهنی و یا وسایل مشابه به شیوه های زیر استفاده نمود:

• اگر کودکی کنترل تنفس پایینی دارد او را وادار کنید  ساز دهنی را با صدای بلند تر بزند.
• اگر قدرت لب کودک اتیستیک پایین است این روش می تواند برای او بسیار موثر باشد زیرا در این تمرین کودک باید ساز دهنی را در بین لبهای خود نگه دارد.
• در این روش می توان از یک تکه پلاستیک نیز برای قرار دادن در میان لبهای کودک مبتلا به اتیسم(اوتیسم)استفاده نمود و از کودک خواست که آن را به صدا در آورد.
• این تمرین با ارتعاشی که در لبهای کودک ایجاد می کند، می تواند برای کودکانی که بیش حسی دهانی دارند، بسیار مثمر ثمر باشد.

3-  استفاده از نی: بدیهی است که در این تمرین بر روی مهارتهای مکیدن کار می شود. مهارتهایی  که موجب کنترل قدرت لبها و جمع کردن آنها و کنترل قدرت تنفس است. در این تمرین می توان برای شروع، ابتدا از نی نازک برای مکیدن آب یا آب سیب استفاده نمود و سپس به مکیدن آب میوه پالپ دار یا آب طالبی یا بستنی مایع رسید.
از دیگر تمرینات در این دسته می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• فوت کردن به آرد گندم که در روی میز یا درون بشقاب است.
• فوت کردن به تکه کوچکی از دستمال کلینکس  یا پر در هوا.
• استفاده از سوت یا شیپور های کوچک.
• فوت کردن با نی درون لیوان آب یا شیر.
• در روز های سرد سال فوت کردن یا  ها  کردن روی شیشه پنجره.برای اگاهی بیشتر در زمینه اختلال طیف اتیسم مطالعه مقاله درباره اختلال طیف اتیسم بیشتر بدانیم را پیشنهاد می کنیم.

تمرینات تقویتی فک

1-    استفاده از بافتهای نرم لاستیکی و بهداشتی مانند لاستیک های جویدنی کودکان و گاز گرفتن  آنها توسط دندانهای آسیاب در دوطرف دهان.
2-    گاز گرفتن لواشک های سفت و خشک.بهتر است این لواشکها لوله ای باشند و با دندانهای آسیاب در دوطرف دهان گاز گرفته شوند.
3-    جویدن تافی هایی که حالت چسبنده به دندان ندارند یا جویدن پاستیل.

تمرینات لیسیدن

1- لیسیدن بستنی: این تمرین مهارتی است که تقریبا همه ما انسانها از آن برخورداریم. در این تمرین یک بستنی قیفی یا چوبی را که کمی آب شده در اختیار کودک قرار داده و سپس از او می خواهیم بدون کمک گرفتن از لبهای خود و با زبان شروع به خوردن بستنی کند. این تمرین کمک شایانی  به کودکانی که در انجام حرکتهای بلع و حرکتهای زبان مشکل دارند، می کند.
2–    لیسیدن ظروفی که به داخل آن شکلات یا ماست یا بستنی آب شده مالیده شده باشد.(هرچند که ممکن است برای برخی خلاف آداب معاشرت باشد ولی این تمرین برای کودکی که هماهنگی دهانی حرکتی و کنترل حرکتی بر روی زبان خود ندارد بسیار کمک کننده است) .
3-    لیسیدن آبنبات چوبی: این تمرین نیز می تواند در جهت کمک به حرکتهای زبانی بسیار کمک کننده باشد.
4-    لیسیدن شکلات یا خوراکی : لیسیدن شکلات یا بستنی که در بالا ،پایین و طرفین دهان او مالیده شده است، در جهت بهبود حرکتهای زبانی و کاهش بیش حسی دهانی کودکان اتیستیک بسیار مفید است.
5-    لیسیدن انگشتان: لیسیدن ماست یا شکلات یا بستنی که به دستان و انگشتان کودک مالیده شده است علاوه بر موارد ذکر شده در بالا می تواند برای هماهنگی های حرکتی بین چشم، دست، زبان و دهان کمک کننده باشد(توجه نمایید که این تمرین برای برخی افراد و خانواده ها خلاف آداب معاشرت است ولی این تمرین شبیه سازی کننده حرکتها و یا واکنشهایی است که کودکان در سنین پایینتر انجام می دهند و برای بهبود مهارتهای دهانی- حرکتی مختل شده در دوران کودکی بسیار موثر است).برای فهمیدن دیگر علائم اختلال اتیسم پیشنهاد می کنیم مقاله رشد گفتار و زبان در کودک مبتلا به اتیسم را نیز مطالعه کنید.

تمرینات زبانی

1-    حرکت دادن خوراکی از یک طرف لپ به طرف دیگر با حرکت زبان.در صورتی که کودک این توانایی را ندارد می توانید با حالتی غلو شده این تمرین را به کودک نشان دهید .
2-    حرکت دادن زبان به طرفین و لمس طرفین داخل دهان.در صورتی که کودک این توانایی را ندارد یا به او الگو دهی کنید یا با استفاده از گوش پاک کن مقداری شکلات یا آبلیمو به کناره های داخل دهان او بمالید تا کودک ترغیب به لیسیدن آن شود.
3-    تمیز کردن کناره های لپ ها و یا فضای بین لثه ها و لپها  با زبان. این تمرین ممکن است برای کودک کمی گنگ و نامفهوم باشد به همین دلیل لازم است یا به او الگودهی کنید یا با گوش پاککن به این مناطق گفته شده مقداری ماده خوراکی نیمه جامد مثلا شکلات مایع بمالید و کودک را آموزش دهید که آنها را با زبان خود پاک کند.
4-    قرار دادن خوراکی بر روی زبان. تکه ای بیسکویت صبحانه را روی زبان کودک قرار دهید و از او بخواهید آن را روی زبان در داخل و خارج از دهان خود نگه دارد. در صورتی که کودک این کار را بلد نیست درمانگر می تواند همزمان با کودک این کار را برای ترغیب و الگو دهی انجام دهد.
5-    تقلید کردن از درمانگری که با زبان خود صدا در می آورد.در این تمرین درمانگر می بایستی با زبان خود صداهایی را ایجاد کرده و به کودک الگو دهی نماید تا کودک نیز بتواند این کار را انجام دهد این صدا ها می تواند هر نوع صدایی که بر اساس تماس زبان با سقف دهان است باشد.مانند صدای تق تق درآوردن با زبان.
6-     لای لای لای کردن به همراه موسیقی. با این تمرین می توان کودک را به مرور به سمت ایجاد واکه ها با حرکت زبان سوق داد. و از طرفی تمرینی است که موجب حرکت و تماس زبان با نواحی مختلف کام است.
7-    بور بور کردن با زبان .قرار دادن زبان بین لبها و فوت کردن و یا روی هم قرار دادن لبها بر هم و فوت کردن و ایجاد صدای بور بور.برای اگاهی بیشتر در زمینه اختلال طیف اتیسم مطالعه مقاله درمان اختلال طیف اتیسم و تاریخچه انرا پیشنهاد می کنیم.

تمرینات لبها

1-    نگه داشتن تکه ای بیسکویت صبحانه بین لبها، دقیقاً مانند نگه داشتن سوت در بین لبها.
2-    کودک لبهایش را محکم ببندد و بگوید ممممممم.
3-    یک نی در بین لبهای کودک قرار دهید و از او بخواهید لبان خود را ببندد. از او بخواهید نی را به حالت افقی نگه دارد در صورتی که نتوانست یک پفک حلقه ای به نی آویزان کنید و ازکودک بخواهید نی را طوری نگه دارد که پفک نیفتد. در صورتی که کودک این کار را بلد نیست درمانگر می تواند همزمان با کودک این کار را برای ترغیب و الگو دهی انجام دهد.
4-    یک تکه کاغذ بین لبهای کودک قرار دهید و از او بخواهید لبهای خود را محکم ببندد بصورتی که کاغذ از بین لبانش نیفتد. در صورتی که کودک این کار را بلد نیست درمانگر می تواند همزمان با کودک این کار را برای ترغیب و الگو دهی انجام دهد.در صورتی که کودک به راحتی این کار را انجام می دهد کاغذ را کمی دور تر از لب پایین کودک قرار دهید و از او باز بخواهید با محکم بستن لبانش آن را نگه دارد.
5-    از کودک بخواهید با بستن لبهایش صدای هوم هوم ایجاد کند.
6-     یک سوت سوتک یا یک نی لبک که دهنی باریکی دارد را بین لبان کودک قرار دهید و از او بخواهید آن را بصدا درآورد.
7-    لیسیدن لب .در این تمرین مقداری ماده خوراکی که کودک دوست دارد مانند کره یا شکلات روی لب  بالا و یا پایین کودک مالیده و از کودک می خواهیم شروع به لیسیدن لب خود از یک گوشه به گوشه دیگر کند. در صورتی که کودک طرح حرکتی لازم برای این حرکت را نداشته باشد می توانیم ابتدا خودمان این کار را انجام دهیم و سپس از کودک بخواهیم از ما تقلید کند.
8-    می توان از  یخ نیز در این تمرینات استفاده نمود به این صورت که یک قالب یخ کوچک را بر روی لبهای کودک می کشیم. این امر موجب تحریک حسی در لبهای کودک مبتلا به اتیسم(اوتیسم)می گردد. حتی در مواقعی نیز می توان به این یخها طعم و عطر اضافه نمود و این تمرین را برای کودک اْتیستیک لذت بخش نمود. در این تمرین یخ را از وسط لب به سمت گوشه ها می کشیم. این تمرین را در لب بالا و پایین و در سمت چپ و راست 3 تا 5 بار تکرار می کنیم به صورتی که در لبهای کودک حالت لبخند ایجاد گردد.حتی خودمان نیز می توانیم از کودک بخواهیم در لبهای خود حالت لبخند ایجاد نماید.برای اگاهی بیشتر در زمینه اختلال طیف اتیسم مطالعه مقاله اختلالات و بیماری های همراه با اتیسم و راهکارهای درمان انهارا پیشنهاد می کنیم.

تمرینات ایزو متریک

این تمرینات از نوع تمرینات قدرتی اند که به موجب آن عضلات با فشار واردار به حرکت یا مقاومت می گردند.در این نوع تمرینات می توان از قاشق یا آبسلانگ استفاده نمود. با استفاده از این نوع از ابزارها می توان عضلات را وادار به انقباض کرد. برای مثال قاشق یا آبسلانگ را در سمت راست زبان کودک مبتلا به اتیسم قرار می دهیم  و زبان را به سمت چپ فشار می دهیم و بر عکس.برای هر بار تا 5 می شماریم و تا 8 بار این کار را تکرار می کنیم.

تمرینات ایزومتریک فکها

با استفاده از قاشق یا آبسلانگ دهان کودک را باز نموده و قاشق را روی دندانهای پایین قرار می دهیم به صورتی که  دهان کودک باز مانده و بر روی فک پایین فشار وارد می کنیم. برای هر بار تا 5 می شماریم و تا 8 بار این کار را تکرار می کنیم. در تمرین بعدی می بایستی فک را بسته نگه داریم  به این صورت که آبسلانگ را زیر چانه کودک قرار داده و اجاز نمی دهیم کودک دهان خود را باز کند. برای هر بار تا 5 می شماریم و تا 8 بار این کار را تکرار می کنیم و تمرین را تا زمان خسته شدن کودک انجام می دهیم. در این تمرین در صورت دستور پذیری کودک از او می خواهیم که دهان خود را باز کند یا ببندد.

تحریک لمسی ایزو متریک

مسواک زدن.در این تمرین از چند نوع مسواک استفاده می گردد.مسواک زبر و نرم و متوسط.در این تمرین مسواکها را روی لب بالا یا پایین می کشیم. فقط باید به این نکته مهم توجه نمود که تمرین به صورتی انجام پذیرد که موجب آسیب یا زخم و درد در لب کودک نگردد در تمام تمرینات ایزو متریک ذکر شده استفاده از آینه می تواند کمک شایانی در امر بازخورد و انگیزش داشته باشد. پس حتماً در تمام تمرینات خود از یک آینه بزرگ استفاده نمایید.برای درک بهتر در مورد اطلاعات این مقاله پیشنهاد می گردد مقاله راهبرد های حسی برای اتیسم(اوتیسم) را مطالعه نمایید.