روش درمانی ومداخلاتی جاسپر برای بهبود توجه مشترک و گفتار کودک دارای اتیسم(اوتیسم)

رویکرد مداخلاتی جاسپر چیست؟   

واژه جاسپر مخفف کلمات لاتین((بازی های نمادین،توجه مشترک،درگیر شدن و قواعد))است که مولفه های اصلی این روش درمانی را معرفی می کند.این رویکرد را کونی کاساری روانشناس برجسته و پژوهشگر دانشگاه کالیفرنیا طراحی نموده است. این روانشناس در انستیتو تحقیقاتی دانشگاه کالیفرنیا بر روی روش ها و رویکردهای درمانی کار می کند که در پیشرفت اجتماعی و ارتباطی کودکان دارای اتیسم(اوتیسم) موثر است. بویژه دکتر کاساری به دلیل ایجاد روشهای درمانی طبیعی که به طور موثر در محیط های خانه و مدرسه موثراند شناخته شده است.از اقداماتی که دکتر کاساری را با ان می شناسند این است که او مداخلاتی را ایجاد نموده است که باعث ایجاد و تقویت گفتار در دانش اموزان بدون کلام می گردد و او را نافی این فرض می دانند که کودکان بزرگتر از 5 سال دارای اتیسم دیگر به گفتار نمی رسند.برای دانستن همه چیز درباره اوتیسم مطالعه مقاله اوتیسم چیست؟انواع،علت ها و درمانها را پیشنهاد می کنیم​.

دکتر کاساری جاسپر را برامده از مطالعات ازمایشی خود و ماریان سیگمن و علاقه او به کارهای پیتر مندی در زمینه توجه مشترک می داند.این پژهشگر برجسته توجه مشترک را از توانایی های اولیه و موثر در رشد مهارتهای زبانی و رشد شناختی می داند.در سالهای 1990 پژوهشها نشان داد که توجه مشترک و بازی های نمادین از پیش زمینه های اصلی رشد زبان اند و البته هردوی این امور در کودک دارای اتیسم دچار مشکل گردیده اند و رویکرد جاسپر بخشی از تمرکزش بر روی این حیطه های اصلی است.
دکتر کاساری عنوان می کند که مداخلات دیگر در مورد اختلال طیف اتیسم مانند رویکرد درمانی ABA و رویکرد اموزشی تیچ و… رویکردهایی همه جانبه اند. اما در مقابل رویکرد جاسپر همانطور که در بالا گفته شد،رویکردی است که بر روی ویژگی های اصلی که در نهایت منجر به رشد زبان در کودک دارای اتیسم می گردند متمرکز است و مولفه های لازم را برای این امر مورد بررسی قرار می دهد. از ویژگی های اصلی این رویکرد این است که می توان جاسپر را به یک مداخله رفتاری مانند ABA اضافه نمود و در تایید این امر در مطالعات مشخص گردید که کودکانی که جاسپر و ABA را  باهمدیگر دریافت کرده بودند ارتباط اجتماعی بهتری را برقرار می نمودند.
این رویکرد در مرکز اردیبهشت در سال 97 پس از آموزش تحت عنوان شیوه های ارتباط بر قرار کردن با کودکان دارای اتیسم به مربیان به راحتی با روش ABA ترکیب و مورد استفاده قرار گرفت ولی بایستی به این مهم توجه نمود که کودک به مانند کودکان حاظر در مرکز اریبهشت باید در طول هفته حداقل 25 ساعت خدمات بر اساس متد ABA دریافت کند تا بتوان در کنار رویکرد جاسپر نتایج آن را مشاهده نمود. متاسفانه والدینی که در روز یک یا دو ساعت خدمات ABA را برای فرزندان خود مهیا می کنند نمی  توانند با این میزان کم منتظر پاسخ دهی روش ABA در کنار رویکرد جاسپر باشند.برای دریافت اگاهی بیشتر در زمینه درمان اختلال اتیسم مطالعه مقاله چراکودکان  دارای اتیسم متفاوت بازی می کنند؟ را به شما پیشنهاد می کنیم.
طراحان جاسپر این رویکرد را که نمونه ای از NDBI ها است، برای کودکان نوپا، از یک تا 12 سالگی طراحی نموده اند. آنها بر این باور درست بوده اند که والدین کودکان دارای طیف اتیسم مهمترین افراد در زندگی این کودکان اند چراکه انها ساعتهای زیادی را با کودکان خود می گذرانند و کودکان نیز تمایل بیشتری دارند که با انها باشند و به انها پاسخ دهند. این طراحان جاسپررا در3پژوهش مورد مطالعه قرار دادند دو پژوهش بر روی کودکان نوپای دارای اتیسم و یکی بر روی کودکان پیش دبستانی دارای اتیسم.هر دو ازمایش بر روی کودکان نوپا نشان داد که جاسپر مهارتهای اشتراکی کودکان را مانند توجه مشترک و بازی مشترک را بهبود بخشیده است.و در گروه پیش دبستانی جاسپر موجب پیشرفتهای چشمگیری در بازی های نمادین ،توجه مشترک و آغاز توجه در آنها گردیده است.جاسپرمنحصرا بر روی پیروی والدین و درمانگران از فرزندان و مراجعان متمرکز است و از راهکارهایی استفاده می کند که طبیعی و مبتنی بر فعالیتهای روزمره خانواده است و پایه های ارتباطی خانواده و آموزگاران و درمانگران را هدف قرار داده است.
هدف اصلی جاسپر بهبود توجه مشترک است. توجه مشترک به مواقعی گفته می شود که یک فرد بزرگسال  و یک کودک در هنگام انجام یک فعالیت مانند بازی با اسباب بازی ها بر روی یک چیز متمرکز می گردند.هنگامی که والدین و فرزندان در زمان بازی بر روی یک مورد مشترک متمرکز می گردند فرصت های بیشتری برای ارتباط به وجود می آید و به بزرگسالان نیز این امکان را می دهد تا با تمرکز بر روی آنچیزی که کودک به آن علاقه مند است وارد دنیای کودک شوند. بزرگسالان می توانند از کارهای کودک تقلید کرده و سر گرم کننده بودن بازی را تقویت نمایند (گالسرود و همکاران، 2015)

مولفه های اصلی رویکرد جاسپر

<span “>جاسپر از چهار مولفه اصلی برای افزایش توجه مشترک برای کودکان خرد سال دارای اتیسم استفاده می کند
1)انتخاب اسباب بازی و محیط
2)گامهای آینه ای شده
3)برانگیختن
4)گسترش ارتباطات

انتخاب محیط و اسباب بازی:

والدین می توانند با انتخاب اسباب بازی ها و مواد بازی و همچنین محیط بازی و اسباب بازی های تازه بر روی علاقه مندی کودک دارای اتیسم خود تاثیر گذار باشند. همچنین والدین می توانند با انتخاب اسباب بازی هایی که در دیدرس کودک قرار می گیرند و یا انتخاب اسباب بازی هایی که می تواند بر روی میز و یا روی زمین مورد استفاده قرار گیرند و بر روی توجه مشترک کودک تاثیر گذار باشند.(گالسرود و همکاران 2015)این مولفه نشان دهنده تاکید  درمان جاسپر بر روی ابزاری است که به عنوان وسیله ای برای ارتباط است و استفاده از اشیایی که در سنین اولیه رشد کودکان دارای نشانه های نخستین اتیسم همیشه محور تمرکز و توجه این کودکان است.این ابزار آن چیزی است که شما می توانید کودک دارای اتیسم را با آن به دنبال خود بکشانید و در هر تلاشی اورا ترغیب به توجه مشترک کنید.<span “>

گامهای ایینه ای:

این مولفه به اینکه چگونه والدین می توانند با تقلید و پیروی از کودک در بازی و با استفاده از اشیاء و ابزارها بر روی امور مهمی چون اموزش نوبتی کار کردن و برقراری تعامل اجتماعی با سایر بزرگسالان و کودکان کار کنند و مقدماتی را مهیا کنند که در نهایت کودک دارای اتیسم را به سمت توجه مشترک سوق دهند اشاره دارد(گالرود و همکاران،2015).به همین منظور در تکنیک جاسپر به والدین آموزش داده می شود که از چه اقداماتی برای تقلید و چه زمانی برای تکمیل روابط مشترک با فرزندان در تقلید استفاده کنند.جالب اینجاست کهدر سنین اولیه کودکان دارای اتیسم شما به سختی می توانید کودک را ترغیب کنید که با تقلید کردن از شما فعالیتی را بیاموزد اما برعکس این مورد صادق است یعنی شما می توانید با تقلید از کودک و رفتار های ایینه ای درنهایت کودک دارای اتیسم را به اهداف آموزشی خود سوق دهید.این شما هستید که با مهارتهای خود در امر ارتباط با کودک دارای اتیسم می توانید از امر تقلید و بازی نهایت استفاده را کنید. برای نمونه در مرکز یکی از مربیان درمانگر که در مورد این رویکرد در مرکز اموزش دیده بود از این مولفه در زمان ماشین بازی از کودک تحت اموزش خود در بازه زمانی مشخصی تقلید می نمود.کودک دارای اتیسم ماشین را برعکس بر روی زمین می کشید یعنی از سقف برای حرکت استفاده می نمود.در ابتدا مربی هم همین امر را به مدت کوتاهی انجام داد تا بتواند با کودک ارتباط برقرار کند ودر زمانی که توانست ارتباط را ایجاد کند وتوجه کودک را به خود جلب کند ماشین خود را برعکس کرد و آن را از چرخها بر روی زمین قرار داد و سپس یک عروسک کوچک را به عنوان راننده بر روی سقف ماشین قرار داد و به بازی ادامه داد. این کار مربی باعث گردید که کودک هم پس از چند لحظه ماشین خود را از چرخ بر روی زمین قرار داد و یک عروسک را بر روی آن گذاشت و شروع به حرکت کرد و سپس دوباره مربی به تقلید خود از کودک ادامه داد و باز هم چند رفتار دیگر کودک را در همین بازه زمانی کوتاه تغییر داد.این مربی با استفاده از این مولفه جاسپر که اموزش دیده بود توانست با کودک ارتباط برقرار کند،توجه مشترک ایجاد کند و رفتاری را در این کودک تغییر دهد.

برانگیختن:

برانگیختن شامل تکنیک های مختلفی می گردد که بر روی مهارتهای زبانی کودک دارای اتیسم کار می کند. والدین می توانند از این تکنیک برای بهبود تعامل و چگونگی ارتباط استفاده کنند .برای نمونه با استفاده از این مولفه اگر کودک به اسباب بازی که می خواهد با آن بازی کند اشاره کرد والدین می توانند با طرح سوال از کودک بخواهند نام آن را بگوید و سپس عروسک را به او بدهند.این مولفه شباهت زیادی با مولفه های رویکرد درمان رفتارکلامی دارد. 

گسترش ارتباطات :

به طور خاص اشاره دارد بر اینکه والدین چگونه می توانند با تقلید از گفتار و زبان کودک خود و با اضافه کردن کلماتی جدید گفتار کودک دارای اتیسم خود را ارتقاء دهند(گالسرود و همکاران،2015)به عنوان مثال اگر کودک دارای اتیسم می گوید “ماشین” والدین می توانند با گفتن “ماشین قرمز” و یا “ماشین راندن” و یا “ماشین بازی ” به همراه انجام فعالیت، گستره کلامی کودک اتیستیک خود را افزایش دهند.این تکنیک بر تکیه بر توانایی کلامی فعلی کودک دارای اتیسم موجب ایجاد توانایی های تازه کلامی می گردد.این مولفه هم شباهت زیادی با تکنیک key word دارد که مانند روش جاسپر یک تکنیک رشدی برای کودکان دارای اتیسم است و در امر گفتار از آن می توان استفاده نمود.برای دریافت اگاهی بیشتر در زمینه درمان اختلال اتیسم مطالعه مقاله اتیسم وحیوان درمان یا پت تراپی را به شما پیشنهاد می کنیم.

در مطالعه ای که گالسرودوهمکارانشبرروی86کودکنوپای دارای اتیسم و والدین انها انجام دادند. به والدین انها اموزش داده شد که مداخله جاسپر را انجام دهند و در کنار آن والدین مداخلات کاهش استرس را نیز دریافت نمودند.پس از 10 هفته آموزش مداخله، والدین در مداخله جاسپر نسبت به گروه کنترل به طور معنی داری از استراتژی های جاسپر بیشتر استفاده نمودند. پژوهشگران چهار مولفه جاسپر را بطور جداگانه مورد بررسی قرار دادند تا ببینند کدامیک از این مولفه ها بیشترین تاثیر را بر روی توجه مشترک این کودکان دارد و نتایج نشان داد که گامهای ایینه ای و انتخاب محیط و اسباب بازی باعث افزایش چشمگیری در توجه مشترک کودکان می گردد(گالسرود و همکاران،2015)این یافته به این معنی نیست که سایر مولفه های جاسپر برای بهبود در کودکان دارای اتیسم مهم نیستند.بلکه در عوض به ما نشان میدهد که گامهای ایینه ای به طور مستقیم بر پیشرفت در ارتباط و مشارکت تاثیر گذار است در حالی که سایر مولفه ها مانند مولفه گسترش ارتباط ممکن است در بهبود مهارتهای دیگر مانند افزایش پاسخ کودک به بزرگسالان تاثیر گذار باشد(گلرود و همکاران،2015)در نهایت این پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که جاسپر یک رویکرد و مداخله موثر برای کودکان دارای اتیسم است که به طور اخص می تواند بر روی مقوله مهم توجه مشترک در کودکان موثر باشد.
یکی از زمینه های اصلی تمرکز بر نیاز های اموزشی کودکان دارای اتیسم نقایص ارتباطی و زبانی آنها است.و روش جاسپر یکی از گزینه های ازموده شده برای افزایش این توانایی زبانی است.این رویکرد، مبتنی بر رویکردی ارتباطی-اجتماعی و عملی است که مداخله گرایان قصد دارند با پاسخگویی و گسترش ارتباطات آغاز شده در طول فعالیت بازی ارتباطات کلامی کودک را افزایش دهند هرچند که درگیری اصلی این رویکرد بر توجه مشترک و بازی است.
در پژوهشی پانزده کودک دارای اتیسم به دو گروه تقسیم گردیدند،یک گروه مداخله جاسپر را دریافت نمودند و گروه دیگر خیر.این کودکان پیش از دریافت مداخله مورد ارزیابی پیش درمان قرار گرفتند. پس از ارزیابی کودکان مورد مداخله جاسپر در 12 هفته قرار گرفتند اسباب بازی و اشیایی جهت تقویت تعامل بین درمانگر و کودک تعریف گردید و در اختیار قرار گرفت. کودکان در هر دو گروه در هر هفته به مدت 30 ساعت مداخله aba  را دریافت نمودند.برای اگاهی بیشتر در زمینه اختلال طیف اتیسم مطالعه مقاله اختلالات و بیماری های همراه با اتیسم و راهکارهای درمان انهارا پیشنهاد می کنیم
در ارزیابی پیش درمان از نظر اماری تفاوت معنی داری در بین دو گروه مشاهده نگردید اما پس از دریافت مداخله کودکانی که درمان جاسپر را دریافت نموده بودند تنوع بازی ها،خودانگیختگی در بازی ها و زمان تعامل و ارتباط و تحرکات ارتباطی افزایش یافت اما این کودکان تغییرات کمی در توجه مشترک نشان دادند. ولی این نکته را بایستی درنظر گرفت که مداخله جاسپر به طور مستقیم و غیر مستقیم می تواند بر روی توجه مشترک و ارتباط کار کند.البته در این پژوهش اثرات طولانی مدت جاسپر مورد بررسی قرار نگرفته است و این امر نیز میتواند در بررسی اثر آن بر توجه مشترک تاثیر گذار باشد.
در پایان از دستاورد های روش جاسپر می توان به موارد زیر اشاره نمود :

• اموزش مهارتهای توجه مشترک به طور مستقیم
• افزایش توانایی در هماهنگی توجه
• افزایش نوع بازی کودک و انعطاف پذیری در بازی
• ارتقاء مهارتهای بازی و رسیدن به سطوح بازی نمادین
• افزایش درگیر شدن کودک در روند بازی
• افزایش فرصتهای یادگیری و ارتباطات اجتماعی
• افزایش تنظیم عاطفی و رفتاری
• کاهش رفتار خود تحریکی