چکیده: اتیسم(اوتیسم)همواره به همراه خود شرایط دشواری را به خانواده و فرد اتیستیک تحمیل میکند،ولی این شرایط در صورت همراهی یک عارضه و اختلال دیگر زمینه ساز بحران میگردد،بحرانی که نیازمند تیمی از متخصصان است تا هر کدام بتوانند گوشه ای از این چالش اموزشی و درمانی را بر عهده بگیرند. کودک اتیستیک نابینا نیز دقیقا همین شرایط را دارد و فقدان حس بینایی میتواند در کنار اتیسم اسیبهای شدیدی را به روند رشدی کودک اتیستیک وارد کند و این امر کار را برای افراد درگیر با اختلال اتیسم کودک، سخت تر از همیشه میکند.
کودک اُتیستیک(اوتیستیک)نابینا
این مقاله برای متخصصانی که با کودکان مبتلا به آسیب بینایی واتیسم(اوتیسم)کار می کنند و همچنین برای خانواده هایی که کودکانی با دو معلولیت بینایی و اتیسم دارند و بزرگسالانی که با این افراد در ارتباط اند می تواند مفید باشد.در اینجا لازم است تعریفی از آسیب بینایی ارائه گردد تا موارد هدف در این مقاله روشن و مشخص گردند.آسیب بینایی به کاهش دائمی یا فقدان توانایی دیداری اطلاق می گردد. ولی در اینجا ودر این مقاله ما به کودکانی اشاره داریم که هم دارای آسیب بینایی اند و هم با تمام نیاز ها توانایی ها و ویژگی های فردی مبتلا به طیف اُتیسم هستند.البته در مواردی نیز این شرایط را به عنوان کودکان چند معلولیتی یا دو معلولیتی می شناسند و شامل یکی از 3 گروه زیر اند:برای دانستن همه چیز درباره اوتیسم مطالعه مقالهاوتیسم چیست؟انواع،علت ها و درمانها… را پیشنهاد می کنیم.
در بیشتر کودکانی که هم آسیب بینایی دارند وهم مبتلا به اتیسم هستند آسیب بینایی به عنوان ناتوانایی اولیه شناخته می شود زیرا این ناتوانی است که در ابتدا خود را نشان می دهد.آسیب بینایی اکثرا در هنگام تولد یا چند ماه پس از تولد تشخیص داده می شود و سپس ممکن است که در ادامه اختلالات طیف اُتیسم هم در مورد فرد مطرح گردد و این مقاله نیز بیشتر درمورد این کودکان است.بسیاری از کودکان در این گروه علاوه بر آسیب بینایی با مسائل دیگری نیز در گیراند که شامل موارد زیر است:
برخی کودکان اتیستیک که ابتدا اُتیسم در آنها تشخیص داده می شود و بعد از مدتی فرد دچار مشکلات بینایی می گردد.و این اتفاق میتواند بیشتر در نتیجه یک بیماری یا حادثه باشد.
در کمال تاسف برخی کودکان مبتلا به اتیسم بینایی خود را در اثر خود آزاری از دست می دهند.
چه تعدادی از کودکان اتیستیک آسیب بینایی دارند؟
مشخص نیست که چه تعدادی از کودکان هم آسیب بینایی دارند وهم مبتلا به طیف اُتیسم هستند .آسیب بینایی به خودی خود شیوع کمی داردو در صورت همراه شدن با اختلال اتیسم نیز شیوعی بسیار کمتر خواهد داشت.ولی روبرویی با یک فرد مبتلا به اختلال اُتیسم و نابینایی برای خانواده و افراد متخصص که با این کودکان کار میکنند بسیار دشوار و سخت است.وقتی آسیب بینایی و اتیسم با همدیگر رخ می دهند کار با فرد مبتلا بسیار دشوار می شود زیرا هر کدام از این اختلال ها راه درمان وتوانبخشی را برروی متخصصان می بندد.درمانگر اتیسم مجبور است با فقر حسی فرد نابینا کنار بیاید و هر طور که می تواند این ضایعه را به نحوی دیگر جبران نماید و متخصص اموزش نابینایان نیز سردرگم و گیج در اختلال اُتیسم(اوتیسم) نمی تواند کاری پیش ببرد و کانالی برای ارتباط با فرد نابینا ندارد. برای دریافت اگاهی بیشتر در زمینه اختلال اتیسم مطالعه مقاله درباره اختلال طیف اتیسم بیشتر بدانیم را به شما پیشنهاد می کنیم.
اُتیسم در کودکان نابینا به همان شکل که در فرد دارای بینایی طبیعی است اتفاق می افتد؟
هابسون وهمکاران در 1999در پژوهشی 9 کودک اُتیستیک نابینا را در مقایسه با 9 کودک مبتلا به اتیسم دارای بینایی سالم مورد بررسی قرار دادند.و برخی تفاوتها در خصایص بالینی در کودکان اتیستیک در دوگروه متفاوت بود.این ناتوانایی های مشخص شده در کودکان دارای بینایی و نابینا مشترک نبودند.در پژوهشی دیگر هابسون و لی در سال 2010 کودکان پژوهش قبلی را دنبال نمودند هرچند دو نفر از کودکان دارای بینایی عادی از این پژوهش خارج شده بودند.از 9 کودک نابینا که مبتلا به اُتیسم تشخیص داده شده بودند تنها یک نفر در 8 سال بعد نیز به عنوان یک فرد اُتیستیک شناخته شدند در صورتی که در گروه افراد دارای بینایی طبیعی همه هفت نفر مجددا مبتلا به اتیسمتشخیص داده شدند. بعید است که کودکان نابینا در این مطالعه واقعا نماینده کودکانی که هر دو اختلال دیداری و اتیسم دارند باشند، شکی نیست که بسیاری از(شاید اغلب)کودکان کم بینا که مبتلا به اختلال اتیسماند در ادامه زندگی ودر دراز مدت ملاکهای تشخیصی اتیسم را مجدداٌدریافت می کنند.
همچنین توجه به این امر مهم است که با وجود پیشرفت نشان داده شده توسط هشت نفر از نه کودکان نابینا در مطالعه هابسون و لی، این احتمال وجود دارد که آنها همچنان با مشکلات قابل توجهی روبرو هستند.این را میتوان در یافته های تادیک وهمکاران در سال 2010 در پژوهشی که در مورد مهارتهای زبانی و ارتباطات اجتماعی در کودکان دچار آسیب بینایی از شش تا 12 سال گزارش نمودند مشاهده نمود.آنها گزارش نمودند که مهارتهای زبانی بالاتر که مشترک در این گروه هم بوده است ،زبان کاربردی (که زبانی است مورد استفاده در موقعیت های اجتماعی و گفتگو ها)بطور معمول ظعیف بوده اند.این مهم یکی از خصایص اصلی در کودکان دارای مشکلات ارتباطات اجتماعی از جمله در کودکان طیف اتیسم است. برای اگاهی بیشتر در زمینه اختلال طیف اتیسم مطالعه مقالهاختلالات و بیماری های همراه با اتیسم و راهکارهای درمان انهارا پیشنهاد می کنیم.
رشد و گسترش موانع در کودکان دارای آسیب بینایی و اُتیسم
موانع رخ داده در اینگونه کودکان از معیار های موجود در کودکان دارای آسیب بینایی پیروی می کند. این امر در حدود یک سوم از کودکان بدون توانایی دیدن اشکال و در یک نسبتی کوچکتر از آن در افراد دچار آسیب های شدید بینایی تشخیص داده می شود.شروع این قضیه از 15 ماهگی تا 27 ماهگی است.این موانع ممکن است شامل توقف در پیشرفت،از دست رفتن مهارتهای کسب شده و یا ایجاد رفتار های غیر عادی باشد. به طور ویژه ای تعاملات اجتماعی،ارتباطات اجتماعی،خلاقیت های اجتماعی از این موارد متاثر می گردند. و این 3 زمینه از مواردی است که در کودکان اُتیستیک نیز قابل مشاهده است
این بدین معنی نیست که موانع قابل پیش بینی اند اگرچه فاکتور های خطر زای مشخصی تا کنون تشخیص داده شده اند مانند:
هرگونه اختلال سبب نابینایی
ناتوانی در دیدن اشکال
شیوع در مردان
داشتن تعداد بالایی از اسیبهای مغزی
احتمالات محیط روانی و اجتماعی
و اصلا مشخص نیست که مداخله بموقع میتواند رشد موانع را کاهش دهد یا نه.و البته این مهم در حال بررسی و پژوهش است.بیشتر کودکانی که موانع رشدی را تجربه می کنند ممکن است بعدا بطور مشخص در طیف اتیسم تشخیص داده شوند.
تشخیص اُتیسم در کودکان دچار اسیب بینایی
سالت در سال 2010 اشاره می کند که هیچگونه ابزار تشخیصی برای ارزیابی اتیسم در کودکان نابینا وجود ندارد.وقتی در یک کودک نابینا اتیسم تشخیص داده می شود سالت این توضیح را ضروری می داند که:
می بایستی مهارتهای رشدی کودک ،سطح عملکرد دیداری و وجود مشکلات یادگیری در وی محاسبه گردد.
لزوم تغییر معیارهای تشخیصی معین برای محاسبه جنبه های رفتاری در کودکان دارای آسیب بینایی.
در گیر شدن با والدین و گوش دادن به نگرانی های انها به ویژه زمانی که در پی ارزیابی های صورت گرفته یک اختلال دیگر علاوه بر اختلال بینایی در کودک مشاهده می گردد.
مطمئن شدن از اینکه ارزیابی منجر به یک طرح مداخلاتی برای اجرا می گردد.و اینکه پس از تشخیص احتلال اتیسم اطلاعات کاملی به والدین در مورد این اختلال داده می شود تا خانواده با درک کامل با این اختلال و مشکل کودک خود روبه رو شود.سالت عنوان میکند تشخیص اتیسم در کودکان نابینا تا پیش از سن 5 سالگی تقریبا امری غیر معمول است. ارزیابی اولیه برای اُتیسم درکنار اختلال بینایی میتواند منجر به برنامه مداخلاتی در منزل و مدرسه گردد و این منجر به تغییر زندگی کودک و خانواده می گردد.
لزوم یک تیم حرفه ای ویژه ای که از نزدیک با پدر و مادر در تماس باشند تیم باید در هر دو اختلال دیداری و اتیسم تخصص داشته باشند و شامل یک پزشک متخصص اطفال ،روانشناس، یک معلم نابینایان ، سایر معلمان درگیر با کودک، یک درمانگر گفتار و زبان و یک کار درمانگر .
استراتژی هایی برای کودکانی که آسیب بینایی و اختلال اتیسم را با هم دارند
در حال حاظر راهبردهای شناخته شده کمی برای بهبود و کمک به کودکان دارای اختلال بینایی و اتیسم وجود دارد که بیشتر انها در کشور آمریکا مورد استفاده است و کشور های دیگر تنها می توانند وارد کننده این راهبردهای درمانی باشند.گیبونز2005 جوردن2005 و بهار وهمکاران در سال 2003 به نکات مفیدی در این زمینه اشاره می کنند.بهار و همکاران اشاره ویژه ای دارند به کودکان با هیپو پلازی عصب بیناییو دیس پلازی سپتو اپتیک که انواعی از آسیب های بینایی اند. اگرچه آنها درواقع اشاره ای به کودکان اتیستیک ندارند ولی انها خصایصی را در این کودکان فهرست می کنند که عموما در کودکان طیف اتیسم نیز میتوان مشاهده نمود. در واقع، استراتژی های آنها در کل به احتمال زیاد برای بسیاری از کودکان دیگر با اختلال دیداری واتیسم، بدون در نظر گرفتن علت اختلال بینایی مناسب است.
از طرفی میتوان به این مهم اشاره نمود که برخی از کودکان نابینا به خاطر فقر حسی که دارند و یکی از کانالهای اصلی حسی آنها دچار آسیب است ممکن است در طول فرایند رشد ازخود علائمی مانند حرکات کلیشه ای ،صداهای نامفهوم و ترس های بی مورد و… که میتواند از علائم اُتیسم نیز باشد نشان دهند. در ادامه 8 فعالیت حسی که تقریبا تمامی حواس یک کودک نابینالی اتیستیک را درگیر می کند ارائه می گردند تا نمونه ای باشند برای متخصصان و والدین تا با استفاده از انها دست به آفرینش الگوهای درمانی دیگر بزنند.برای اگاهی بیشتر در زمینه اختلال طیف اتیسم مطالعه مقالهانواع رویکرد ABA برای کودکان دارای اتیسم را پیشنهاد می کنیم.
8فعالیت حسی تحریک کننده و آرام بخش برای نابینایان اتیستیک
امروز حال شما چگونه است؟خسته یا براشفته یا عصبی یا گیج هستید؟آیا شما میدانید که در طول روز در هر لحظه و در هر دم در حال فیلتر کردن درونداد های حسی هستید،صدای چک چک آب بر روی سینک آشپزخانه،پرتوی نوری که از پنجره به داخل می تابد،ووو…همگی میتوانند تاثیر عمیقی بر روی احساسات درونی ما داشته باشند بدون اینکه از این فرایند در سطح هوشیاری خود آگاهی داشته باشیم و همین تاثیر احساسی میتواند بر روی واکنش های محیطی ما و یا پاسخ های اجتماعی ما تاثیر گذار باشد.حالا تصور کنید که شما یک کودک نابینا یا یک کودک دارایاختلال پردازش حسییا اتیسم هستید آنوقت متوجه می شوید که چگونه درونداد های حسی میتوانند بر روی شما تاثیر گذار باشند.اغلب زمانی که ما در حال صحبت دربارهیکپارچگی حسییا فعالیت های حسی هستیم به دنبال راهی برای حفظ یک سطح ثابت برانگیختگی حسی درکودکان هستیم.برای مثال ممکن است برخی مواقع کودک در محیطی پر از سروصدا دائم درحال چرت زدن باشد برای این کودک میبایستی سطح برانگیختگی به حدی باشد که بتواند هوشیار بماند و یا اینکه کودکی که دچار بیش تحریکی است دائماً به این خاطر کج خلقی دارد و عصبی است به راهبردهای آرمیدگی نیاز دارد. به همین دلیل والدین و متخصصان درمانگر این کودکان می بایستی مجهز به راهبردهای برانگیزاننده و یا آرامبخش برای این کودکان باشند تا در مواقع لزوم در طول روز از ان بهره جویند.کودکان نابینا از موارد گفته شده مستثنا نیستند و ممکن است دیده شود که یا در حالتی از خمودگی در گوشه ای در خود فرو رفته اند و یا به مانند کودکان اتیستیک در گیر با بیش تحریکی حسی یا کج خلقی اند.البته این مهم درمورد کودکان اتیستیک نابینا بیشتر صدق میکند. به همین علت در ادامه راهبردهایی جهت کمک به برانگیختن یا آرامش این طیف از کودکان ارائه میگردد. ولي پيش از هر چيز ذكر چند نكته در اينجا ضروري است:
در آموزش كودك نابيناي اُتيستيك الزاما مي بايستي محيط آموزش براي كودك تعريف شده باشد. به اين نحو كه در اموزش در محيط هاي سر بسته اتاق ،ميز و صندلي و جاي آنها مشخص باشد.در صورت امكان ميز و صندلي را در يك محدوده پوشش داده شده قرار دهيد تا كودك نابيناي اتيستيك متوجه گردد كه براي كاري مشخص در مكاني مشخص قرار ميگيرد و امكان پيش بيني محيط و تصوير سازي ذهني براي وي ممكن باشد. به اين شكل تا حد امكان ميتوان استرس هاي محيطي را از اين كودكان دور نمود. بر اساس تجربه شخصي در زماني كه با تعدادي از كودكان نابيناي مبتلا به اتیسم در حدود 12 سال پيش كار مي نمودم زماني كه كودك را در گوشه اي از اتاق مي نشاندم و به وسيله بالش يا چند تكه لگو محدوده اي را براي او تعريف مي نمودم و از او ميخواستم كه اين موانع پوششي را لمس كند پس از چند جلسه اين براي خود كودك قابل پيش بيني بود كه اكنون در مكاني مشخص مي بايستي كاري مشخص و آموزشي مشخص ببينم.
از يك گفتار درمانگر حرفه اي در خصوص كار با كودكان نابيناي اُتيستيك بهره بجوييد.درصورتي كه مشاهده نموديد گفتاردرمانگر كودك شما راهكار و تكنيكي براي آموزش به كودك نابيناي شما كه مبتلا به اتیسم هم هست ندارد و با كودك شما مانند كودكان عادي كار مي كند و يا مانند كودكان عقب مانده ذهني به وي برنامه ارائه مي كند حتماً گفتار درمان خود را عوض كنيد.گفتار درماني كودكان نابيناي مبتلا به اتیسم نيازمند مهارت و توانايي خاصي است كه ممكن است در تمامي گفتار درمانان وجود نداشته باشد براي مثال گفتار درمان در كودك مبتلا به اتیسم كه مشكل بينايي ندارد ميتواند برخي جايگاه هاي گفتار را اموزش دهد ولي زماني كه كودك اتيستيك نابينا است گفتار درمان مي بايستي روي به تكنيك هاي چند حسي بياورد و به كودك جايگاه هاي گفتار را آموزش دهد. درغير اينصورت تنها زمان و هزينه شما هدرخواهد رفت و اين امرموجب فرسودگي وخستگي شما و كودكتان مي گردد.
از يك كاردرمان آشنا به كودك خود استفاده كنيد.کاردرمانی یکی از ارکان اصلی وجدایی ناپذیر آموزش کودکان مبتلا به اتیسم است.کاردرمان میتواند به کودکتان کمک کند تا از طریق حواس دیگرش شروع به دیدن محیط کند و درک و شناخت بهتری برای عملکرد در محیط داشته باشد.یک متخصص کاردرمانی نابینایان اُتیستیک میتواند کودک اُتیستیک نابینا را ترغیب به لمس محیط کند و در صورتی که دچار کم حسی لمسی یا بیش حسی لمسی باشد، حواس کودکتان را بالانس کند. اکثرا کودکان اُتیستیک با حس پروپریوسپتیو و وستیبولار خود دچار مشکل اند و از طرفی این حواس میبایستی در کودکان نابینا دارای عملکرد بالاتری از حد معمول خود باشند و اینجاست که ممکن است اُتیستیک نابینا بودن معضلی دو چندان برای کودک گردد . در این شرایط تنها یک کارمان ماهرو کار آشنا میتواند منجی این کودکان گردد و با تکنیک ها و فنون علم کار درمانی خدمات موثری برای کودک شما ارائه دهد.در نقطه شروع کار درمانی اگر شما بعد از چندین جلسه به آرامش نسبی رسید و اضطراب کمتری را در محیط های سر پوشیده و یا سربسته داشت بدانید که فرایند کار درمانی کودک شما مسیر درستی دارد.در غیر این صورت می بایستی تغییری در فرایند کار درمانی داده شود و یا اینکه کار درمان کودک خود را عوض کنید.
از تقویت کننده ها حتما استفاده کنید.تقویت کننده ها میتواند در امر آموزش و درمان کودک نابینای اُتیستیک شما تاثیر فراوانی داشته باشد و کودک را در فرایند درمان و اموزش ترغیب کند.برای مثال (نویسنده مقاله)در زمان کار با کودکان نابینای اُتیستیک از تقویت کننده های خوراکی به همراه صدا استفاده می نمودم به این نحو که در زمانی که کودک در جای مشخص خود قرار می گرفت و شروع به آموزش می نمودم خوراکی هایی را در پلاستیک های صدا دار که خش خش فراوانی داشتند می ریختم ودر زمان تقویت زمانی که اقدام به ارائه تقویت کننده می نمودم در زمان بر داشتن تقویت کننده صدای خش خش پلاستیک نیز با آن همراه می شد یعنی پیش از اینکه کودک تقویت کننده دلخواهش را دریافت کند صدای خش خش پلاستیک به گوشش میرسید.و در زمانی که قصد ترغیب کودک به ادامه فرایند کار را داشتم تنها با تکان دادن پلاستیک و صدای خش خش میتوانستم کودک را به ادامه کار تشویق نمایم.در کار با کودک نابینا بایستی به این مهم توجه نمود که این کودکان از مکانیسم دیداری تشویق و ترغیب محروم اند و می بایستی از حواس دیگر به صورت تنها یا ترکیبی استفاده نمود.(به این مهم توجه کنید که برخی از همکاران دائماً خوراکی های را به دهان کودک می مالند تا کودک را تحریک به کار کنند و به او بفهمانند که تقویت کننده ای در کار است.این نوع استفاده از تقویت کننده از نظر حرفه ای و اخلاقی اشتباه و نازیباست.کودک نابینا تنها یک حس خود را از دست داده و می بایستی از حواس دیگر او بشکلی صحیح استفاده نمود. ساده ترین شکل این است که کودک تقویت کننده را لمس کند تا اینکه اورا به شکلی نا درست تحریک به کاری کنید)
تلاش نمایید کودک را با محیط ،اشیاء،خوراکی ها،بوها،بافتها،مزه ها و…..آشنا کنید.درگیر نمودن حواس کودک نابینای مبتلا به اتیسم میتواند وی را در فرایند پردازش حسی کمک نماید.تلاش کنید به نابینا بودن و اُتیستیک بودن تمرکز کنید و در آموزش خودبرنامه ها وتکنیک های موجود را تغییر دهید.برای مثال اگر قصد آموزش گردی به کودکی را دارید از یک توپ بزرگ برای آموزش انحنا ها و خمیدگی های توپ استفاده کنید و از یک توپ کوچک برای پیوستگی میان خمیدگی ها استفاده کنید تا کودک کلیت یک گردی یا گوی را درک کند.
در آموزش کودک نابینای اُتیستیک آفریننده باشید چراکه متد و رویکرد های فراوانی برای درمان این کودکان وجود نداردو این درمانگر است که میبایستی خود را با شرایط کودک سازگار کند و همچنین محیطی را برای وی ایجاد کند که حداکثر توان یادگیری را برای کودک مهیا نماید.به یاد داشته باشید که این شماید که نیازمند ارتقاء توانمندی های خود برای کار با یک کودک نابینای مبتلا به اتیسم هستید وکودک تنها پذیرای آموزش شما است.بدانید که کار بینهایت سخت و دشواری در پیش دارید، پس در دشوار ترین فرایند آموزش و درمان کودکان موفق باشید. برای اگاهی بیشتر در زمینه اختلال طیف اتیسم مطالعه مقاله چراکودکان دارای اتیسم متفاوت بازی می کنند؟را پیشنهاد می کنیم
فعالیتها
راکر
راکر برای کودکان نابینای مبتلا به اتیسم بسیار لذت بخش و سرگرم کننده است.هر چیزی میتواند برای این کودکان یک راکر باشد حتی مادر و پدر نیز میتوانند نقش یک راکر را برای کودکشان ایفا کنند.هدف کار با راکر تحریک سیستم وستیبولار است(سیستم حسی است که به کودک شما اطلاع میدهد که بدنش در چه وضعیتی قرار دارد و اینکه چگونه حرکت می کند.)از راکر میتوانید در موقعیت های زیر استفاده کنید: برای افزایش آرامش کودک نابینای اتیستیک
از حرکت های کند و آرام استفاده نمایید
از حرکت های ریتمیک و موزون استفاده کنید
سر کودک را در زمان حرکت به طرفین بگردانید.(برای مثال ده تکان به راست و ده تکان به چپ)
با یک پتوی سنگین روی بدن کودک را بپوشانید
برای افزایش هشیاری کودک نابینای اُتیستیک
از حرکت های سریع استفاده نمایید
از حرکت ها وتکانهای غیر قابل پیش بینی استفاده نمایید
از کودک بخواهید از پای خود برای تکان ها کمک بگیرد
کار باتوپ
بسیار آسان و لذت بخش است. این توپ ها به راحتی در تمام لوازم ورزشی فروش ها در انواع رنگ ها و اندازه ها موجود اند بنابراین شما میتوانید بنابر توانایی و اندازه کودکتان مناسب ترین را انتخاب نمایید.بخصوص شما میتوانید توپ هایی که مانند بادام زمینی است انتخاب نمایید زیرا این توپها متعادل ترند.هدف از کار با این توپ ها تحریک حس پروپریوسپتیو و وستیبولار است.حس پروپریوسپتیو به ما این آگاهی را میدهد که در مورد بدن خود و موقعیت بدنی خود اطلاع داشته باشیم.برای مثال شما بر اساس این حس اطلاع خواهید داشت که دستان شما در پهلو ها یا در بالا یا در جلوی صورتتان است.این حس همچنین میتواند به ما بگوید که چه مقدار فشار وارد می کنیم یا از قدرت خود استفاده می کنیم و یا اینکه با دست خود چه مقدار بایستی به در برای ورود فشار وارد نماییم.<span “>
سعی کنید از توپ برای انواع درونداد ها استفاده نمایید:
کودک را روی توپ بنشانید و او را ترغیب به جستن کنید
کودک را از شکم بر روی توپ بخوابانید و او را ترغیب کند که با حرکت دادن توپ دست خود را به زمین برساند و برگردد
کودک را بر روی توپ بنشانید و اورا وادار به جهیدن وتکان خوردن کنید
کودک را بر روی زمین بخوابانید و به جز روی ناحیه شکم باتوپ به کودک فشاری مناسب(ملایم) وارد نمایید.
شما میتوانید هر چیزی را درون یک جعبه پلاستیکی قرار دهید و به آن جعبه حسی بگویید اینکه چه چیزی در جعبه بریزید به ایده وفکر شما بستگی دارد.شما در آغاز میتوانید ازحبوبات و دانه هایی مانند برنج یا ماش استفاده کنید و اشیائ را در آن پنهان نمایید.و کودک را تشویق کنید با دستانش ظرف را بکاود و اشیاءپنهان شده مانند دانه های مهره یا هرچیز دیگر را پیدا کند.شما میتوانید در این کار از شن و یا ماسه نیز استفاده نمایید و اشیائی که میخواهید کودکتان آنها را پیدا کند معطر کنید تا در این حین حواس دیگر کودکتان نیز همزمان تحریک شود.در تمرینات خود مانند نویسنده مقاله یک کیسه یک کیلویی پارچه ای(یا پلاستیک های محکم) انتخاب کنید و درون آن لوبیا یا ماش یا برنج یا هر چیز دیگری بریزید و تعدادی شکلات و خوراکی های بسته بندی شده ریز هم درون کیسه بیندازید و در زمانی که کودکتان را پس از انجام کار با جعبه حسی میخواهید تشویق کنید از این کسیه استفاده کنید تا باز هم کودک نابینای اتیستیکتان جایزه خود را به همراه تحریک لمسی به دست اورد.البته شما در این تمرین نتنها حس لمسی بلکه پروپریوسپتیو کودکتان را نیز تحریک می کنید.در تلاشی دیگر میتوانید مهره های با اشکال متفاوت مانند چهار گوش ،سه گوش و دایره و یا استوانه را درون جعبه حسی قرار دهید و مهره های متناظر آنها را نیز بیرون جعبه در اختیار کودک بگذارید.در ابتدا بخواهید که کودک مهره های متناظر را لمس کند و آنها را با تمام ویژگی هایش بشناسد، سپس از او بخواهید مهره مانند ومتناظر آن را از جعبه حسی پیدا کند و به شما بدهد و جایزه دریافت کند.البته این تمرین را میبایستی در سطوحی پیش رفته تر یعنی پس از چندین جلسه کار با جعبه حسی انجام دهید.
شما میتوانید از جعبه لمسی به شکلهای زیر نیز استفاده نمایید:
پیش از انجام فعالیت ها وتمرینهای حرکتی ظریف مانند نقاشی کردن و نوشتن این تمرین را انجام دهید .
برای درک وتمیز دادن اشیاء از همدیگر میتوانید این تمرین را انجام دهید برای مثال میتوانید یک سکه پنجاه تومانی را درکنار یک سکه پانصد تومانی در کیسه برنج قرار دهید و با این کار به قدرت تمیز دادن کودک نابینای اتیستیکتان کمک کنید.
پیش از انجام یک فعالیت حسی/لمسی شدید از این تمرین استفاده کنیدبرای مثال پیش از نقاشی با انگشتان.
راهی بسیار مناسب برای بیدار نمودن سیستم وستیبولار است و میتواند برای محیط های سربسته تمرین و فعالیت بسیار مناسب باشد بخصوص در زمستان ها.البته در فضاهای باز نیز در فصول گرم میتوانید این تمرین را به راحتی انجام دهید.
تاب پلتفورم
در زمانی که کودک بر روی تاب تخت نشسته است از او بخواهید که سرش را در موقعیت های متفاوت قرار دهد برای مثال بالا ،پایین و… وتاب را تکان دهید.
از کودک بخواهید سرپا بر روی تاب بنشیند و یا اینکه به گونه ای بنشیند که سر خود را روی زانوهایش بتواند قرار دهد و تاب را تکان دهید.برای آگاهی بیشتر در زمینه اضطراب و اختلال اتیسم مطالعه مقالهاتیسم ،اضطراب ،هراس و راهکارهای درمان آن پیشنهاد می گردد
تاب بالستر
کودک را بر روی تاب بچرخانید.
کودکتان را در جهت یا خلاف جهت عقربه های ساعت بچرخوانید.
بسرعت و یا آهسته بچرخوانید .
در صورت اطمینان از کودکتان از او بخواهید در زمان حرکت های آرام دستان خود را به جلو یا طرفین باز کند.
اسباب بازی های موزیکال و درخشنده
این گونه اسباب بازی ها میتواند سیستم دیداری کودکانی که بینایی نسبی دارند را تحریک کند.همراه شدن موسیقی و نور ها میتواند برای کودک دلنشین و آرام بخش باشد
از این درون داد بینایی برای ایجاد حالت آرامش درکودکتان استفاده کنید:
نورهای ملایم و چرخنده که بر روی دیوار و سقف می افتد میتواند برای کودک محرک بینایی و آرامبخش باشد.
این وسایل به کودک کمک می کنند که بجای اینکه منفعل و بدون استفاده از باقی مانده بینایی، چشمان خود را ببندند در صورت وجود محرکات دیداری به دنبال آنها بروند.
ترامپولین و پریدن و جهیدن
درونداد پروپریو سپتیو(فشار عمقی از طریق مفاصل و عضلات)برای اکثر افراد آرام بخش است.این تمرین بسیار ساده است و تنها کافی است کودک را بر روی ترامپولین قرار دهید و اورا تشویق و ترغیب به بالا و پایین پریدن کنید. تلاش کنید تا حد ممکن کودک جهش های بزرگتری انجام دهد.
برخی دیگر از روشهای دریافت درونداد پروپریوسپتیو به قرار زیر است:
حمل کیسه های سنگین مانند کیسه های مواد غذایی(کیسه های نیم کیلویی یا یک کیلویی)
حمل و جابجایی ظروف و اشیاء با اشکال مختلف
قدم زدن ساده و یا هل دادن ویلچر
پیچیدن یک پتو به دور کودک تا کودک خود را با لول خوردن آزاد کند
خزیدن داخل یک تونل یا حرکت از زیر صندلی ها
انجام دادن حرکت پروانه
حرکت شنا بر روی لبه های صندلیبرای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه اختلال طیف اتیسم مطالعهدرمغز کودک دارای اتیسم چه می گذرد؟را پیشنهاد می کنیم.
موسیقی وصداها
درونداد صوتی بسته به نوع و شدت میتواند هم آرامبخش و هم برانگیزاننده باشد .درونداد حسی را هم میتوان به محیط اضافه نمود و هم از آن حذف کرد و این بسته به شرایط کودک است.در مواقعی که در محیط ممکن است محرک های دیگری نیز وجود داشته باشند حذف آنها میتواند به کودک در کاهش بار اضافی شنوایی کمک کند.نمونه این کار زمانی است که ما در اتومبیل در جستوجوی یک مسیر نا آشنا در حال رانندگی هستیم ، برای دقت و تمرکز بالاتر صدای رادیوی ماشین را می بندیم و یا آن را کم می کنیم تا بار اضافی حسی را کاهش داده و به قدرت تمرکز خود بیفزاییم.برعکس در مواقعی دیگر ممکن است برای افزایش تمرکز بیشتر بار اضافی شنوایی را افزایش دهیم مانند زمانی که درحال فکر کردن در مورد موضوعی خاص یا پیدا کردن راه حلی برای مشکلی هستیم از موسیقی های کلاسیک استفاده می کنیم.
برای کودکتان به موراد زیر توجه کنید:
کودکتان چه نوع موسیقی را دوست دارد؟
در چه موقعیتهایی چه موسیقی هایی برای کودکتان باید پخش کنید؟
آیا او احساس آرامش می کند یا هیجان زده می شود؟
عطر ها
عطر ها سیستم بویایی را درگیر و فعال میکند.یک تکه پنبه را با عطری مانند اسطوخدوس یا دارچین آغشته کنید و آن را در یک ظرف در دار مانند قوطی آب معدنی کوچک قرار دهید و در ان را سوراخ سوراخ کنید و قوطی را در اختیار کودکتان قرار دهید تا ان را بو کند. شما با این شیوه میتوانید بو های زیادی را برای کودکتان مهیا کنید و به راحتی آنها را در اختیارش قرار دهید.برخی از عطر ها مانند اسطوخدوس ،وانیل و یا گلاب میتواند آرامش بخش و برخی دیگر از عطر ها مانند نعناع،دارچین ،اکالیپتوس یا مرکبات برانگیزاننده و هشیار کننده باشند.تلاش کنید این عطر ها را با فعالیتها مطابق کنید برای مثال در زمان خوابیدن کودکتان از عطری مانند وانیل استاده کنید ولی در زمان بیدار کردن از خواب از دارچین استفاده کنید. این قوطی ها را میتوانید آماده داشته باشید و در زمانی که می خواهید از آنها استفاده کنید درب های سوراخ شده را روی آنها ببندید و زمانی که دیگر قصد استفاده ندارید مجدداٌ درب سالم را روی آن بگذارید.
تقدیم به خانواده های کودکان نابینای اُتیستیک علیرضا،نازنین،سمانه و محمدظفر(کودک افغان) وخانواده محترم جناب آقای دکتر جعفری کودکان دارای اتیسمی که بهترین دوران و تجربه ها را کنار آنها داشتم.
مدت زیادیست که با کودکان اتیسم آشنا هستم اما هنوز احساس می کنم باید انها را بهتر بشناسم. البته نه علائم و رفتار های آنها را، بلکه خوبی و پاکی شان را. اموری که امروزه همه با آنها غریبه ایم.
تا از طریق حواس دیگرش شروع به دیدن محیط کند و درک و شناخت بهتری برای عملکرد در محیط داشته باشد.یک متخصص کاردرمانی نابینایان اُتیستیک میتواند کودک اُتیستیک نابینا را ترغیب به لمس محیط کند و در صورتی که دچار کم حسی لمسی یا بیش حسی لمسی باشد، حواس کودکتان را بالانس کند. اکثرا کودکان اُتیستیک با حس پروپریوسپتیو و وستیبولار خود دچار مشکل اند و از طرفی این حواس میبایستی در کودکان نابینا دارای عملکرد بالاتری از حد معمول خود باشند و اینجاست که ممکن است اُتیستیک نابینا بودن معضلی دو چندان برای کودک گردد . در این شرایط تنها یک کارمان ماهرو کار آشنا میتواند منجی این کودکان گردد و با تکنیک ها و فنون علم کار درمانی خدمات موثری برای کودک شما ارائه دهد.در نقطه شروع کار درمانی اگر شما بعد از چندین جلسه به آرامش نسبی رسید و اضطراب کمتری را در محیط های سر پوشیده و یا سربسته داشت بدانید که فرایند کار درمانی کودک شما مسیر درستی دارد.در غیر این صورت می بایستی تغییری در فرایند کار درمانی داده شود و یا اینکه کار درمان کودک خود را عوض کنید.
آنها را با تمام ویژگی هایش بشناسد، سپس از او بخواهید مهره مانند ومتناظر آن را از جعبه حسی پیدا کند و به شما بدهد و جایزه دریافت کند.البته این تمرین را میبایستی در سطوحی پیش رفته تر یعنی پس از چندین جلسه کار با جعبه حسی انجام دهید.
