.jpg "ارزیابی کودکان اتیستیک")
درمانها و مداخلات در اتیسم
درمانها و مداخلات در اُتیسم(اوتیسم)
رویکردهای رفتاری
روش ABA و يا لوواس:
اين روش پيگيري‌شده‌ترين روش درماني توسط والدين كودكان مبتلا به اتیسم (اوتیسم) است و مورد استقبال‌ترين روش توسط كارشناسان و متخصصين درماني اين
كودكان. این روش با تلاش‌های پروفسور ایوار لوواس استاد دانشگاه UCLA رشد و گسترش یافت و به‌همین خاطر برخی این روش را روش UCLA نیز می‌نامند. ABA رويكردي درماني بر اساس فنون تغيير رفتار است كه بسياري از روانشناسان از آن در درمان كليه اختلالات عاطفي ذهني و جسمي سود مي‌برند. ABA نقش گسترده‌اي را در بسياري از طرح‌هاي درماني و آموزشي به‌ويژه در زمينه اتيسم(اوتیسم) داشته است. فن ABA مي‌تواند به اشكال گوناگوني باشد، فنوني چون جداسازي گام‌هاي آموزشي، آموزش مستقيم، سيستم پاسخ‌دهي و تقويت فوري كه تماما نشان‌دهنده منظم بودن اين طرح مي‌باشد و مدارك تحقيقي و قابل قبولي دال بر مناسب‌تر بودن اين روش در مقابل ديگر روش‌های موجود است. این روش معمولا بین 30 تا 40 ساعت در هفته به‌صورت انفرادی با درمانگر دوره دیده اجرا می‌شود. در این روش هر کار و مهارت جدید به اجزای کوچک‌تر تقسیم می‌شود، هرگاه کار خواسته‌شده به‌درستی انجام گیرد کودک مورد تشویق قرار می‌گیرد تا انگیزه تکرار آن و فرمانبرداری در کودک افزایش یابد. هر درخواست از طرف مربی آنقدر تکرار می‌شود تا کودک مبتلا به اتيسم(اوتیسم) آن را انجام دهد.
روش TEACCH:
يكي ازدرمان‌هایی كه در سراسر جهان براي كودكان مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) به كار مي‌رود روش درماني تيچ از اريك اسكاپلر است كه براي كودكان بالاي 14سال نيز مورد استفاده است. اين روش درماني در سال 1972 ابداع شده و توسط اريك اسكاپلر به ثبت رسيده است. البته شواهدي موجود است كه پروژه تيچ از سال‌ها پيش از اين تاریخ درحدود سال 1966 در دانشگاه كاروليناي شمالي درحال بررسي بوده است. واژه تيچ مخفف درمان وآموزش افراد اُتيستيك و كودكان دچار نقصان و فلجي در ارتباطات اجتماعي است. در اين روش به جاي اينكه به كودك مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) يك مهارت و توانائي خاص آموزش داده شود، سعي بر اين است كه به كودك مهارت‌هايي آموزش داده شود تا بتواند محيط اطراف خود و رفتارهاي اطرافيان خود را بهتر درك كند.
رشد بر اساس مدل روابط متفاوت فردي (DIR/Floortime):
براي كودكان اُتيستيك بازي مي‌تواند راهي باشد تا آن‌ها از جهان محصور خود بيرون بيايند و بر همين اساس روشي درماني به‌وسيله استنلي گرينز پن روانپزشك كودك و پروفسور روانپزشكي و علوم رفتاري مدرسه پزشكي جرج واشنگتن ابداع شده است كه فلور تايم ياDIR نام گرفته است. در اين روش سعي بر اين است كه ارتباط كودك با يك فرد ديگر از طريق برنامه‌هاي دقيق بازي بيشتر و مؤثرتر شود. اين روش شامل شش مرحله مي‌باشد كه كودك مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) در مراحل طي آن‌ها تقليد و چگونه ياد گرفتن را از يك بزرگ‌تر فرا مي‌گيرد و به‌عبارتي كودك بايد نرده بام شش پله‌اي را طي كند.
سون-رايس:
سون-رايس يك برنامه درماني‌مداخلاتي است كه توسط بَري نيل كافمن وساماريا ليت كافمن، كساني كه خود داراي فرزند مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) هستند ابداع شده است. اساس اين روش درماني بر مبناي دوست داشتن و پذيرش بنا شده است. به اين معني كه والدين كودكشان را در آغوش بگيرند و به رفتارها وعلائم كودكشان توجه كنند و در اين حين به‌دنبال راهي براي ورود و رخنه به دنياي كودكشان بگردند.در این رویکرد بازی نقش کلیدی در اموزش کودک اتیستیک دارد که بایستی از آن به نحو متناسب برای کودک مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) استفاده کرد
رویکرد های حسی
يكپارچگي حواس:
يكپارچگي حسي كه موجب مي‌شود فرد در پاسخ به تحريك حسي به‌گونه‌اي طبيعي و بهنجار عمل كند و اختلالات رفتاري، حركتي مربوط به فقدان يا نقص در ائتلاف حسي یا اختلال پردازش حسی در او ظاهر نگردد و يا پردازش معني‌دار در ادراك و ادغام احساسات به‌گونه‌اي متناسب كه موجب بروز رفتارهاي متشتت در فرد نشود. هدف اصلي و اوليه روش يكپارچگي حواس اين است كه به كودك مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) كمك كند تا بتواند با استفاده از راهبرد های حسی در محيط خودش توازن و تعادل برقرار كند. اين درمان موجب مي‌شود تا كودك اتیستیک تعادلي بين دروندادهاي دريافتي كه براساس آن‌ها مي‌تواند ياد بگيرد و پاسخ صحيح به محرك‌ها برقرار كند.
رویکردهای اجتماعی/ارتباطی
داستان‌هاي اجتماعي:
كارول گرِيِ آموزگار كسي است كه مركز درماني گري را براي يادگيري مفاهيم اجتماعي در شهر جيسون در ميشيگان راه انداخت و روش او به داستان‌هاي اجتماعي شهرت گرفت. اين روش به‌عنوان راهي براي آموزش افراد اُتيستيك و افرادي كه دچار اختلالات شديد هستند براي فراگيري موقعيت‌هاي اجتماعي گوناگون به‌كار مي‌رود. زيرا بسياري از تعاملات اجتماعي بر توانايي تعبير و تفسير ديگران و واكنش به نشانه‌ها و علائم عاطفي آن‌ها وابسته است اين روش حتي مي‌تواند در شرايط شديد اُتيسم هم كارايي داشته باشد. داستان‌هاي اجتماعي گري با يك طرح و برنامه از پيش تعيين‌شده كودك را آماده يك شرايط بي‌ثبات و گوناگون مي‌كند.اين داستان‌ها براي آموزش مهارت‌هاي اجتماعي به كودكان اُتيستيك آماده شده‌اند. از طريق اين داستان‌ها به كودك آموزش داده مي‌شود كه چگونه احساسات ، منظور، و برنامه‌هاي ديگران را درك كنند.
زبان اشياء:
زبان اشياء روشي است كه بسياري از والدين و متخصصين كودكان مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) براي سهولت در ارتباط از آن استفاده مي‌كنند. اگر كودكي اصلاً كلام ندارد اين روش مي‌تواند شيوه‌اي مناسب در ارتباط برقرار كردن او باشد. به‌طوركل اين شيوه راهي است كه كودك مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) براساس آن ياد مي‌گيرد كه يك شيء مي‌تواند نماد يا سمبول كار يا چيزي باشد.
برنامه زمان‌بندي شده دیداری:
اين برنامه به كودكان مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) كمك مي‌كند تا متوجه شوند كه چه اتفاقي در ساعات اینده قرار است بیفتد و اينكه چگونه بايد در طول زندگي روزانه و يا در مدت‌زماني كه در طول روز در جلسه درماني‌اند، واكنش نشان دهند.
سيستم ارتباطي زبان تصاوير:
كمك و ياري‌رساني به افراد دچار ناتواني در حال رشد و توسعه است به‌ويژه اگر اين افراد مشكلاتي در گفتار داشته باشند. سيستم ارتباطي زبان تصاوير براي كمك به يادگيري و مفاهيم و راهبردهاي ارتباطي شيوه مدرني است كه اكنون درحال استفاده است. اساس اين روش را مي‌توان برگرفته از روش ABA دانست. در اين روش به كودك مبتلا به اُتيسم(اوتیسم)آموزش داده مي‌شود كه چگونه مي‌تواند نيازهاي خود را از طريق دادن تصاوير برآورده كند. از امتيازات مهم اين روش اين است كه ارتباط كودك ساده، قابل‌فهم و با تفكر مي‌باشد.
رویکرد دارویی:
درمان‌های دارویی برای مبتلایان به اتیسم (اوتیسم) را می‌توان به چند دسته تقسیم نمود:
ضدافسردگي‌ها:
اين داروها اكثراً به‌عنوان جلوگيري‌كننده از ترشح انتخابي سروتونين (SSRIS ) طبقه‌بندي مي‌شوند اين داروها اغلب براي اضطراب و افسردگي و يا وسواس اجبار (OCD) به‌كار مي‌روند كه اغلب موجب كاهش رفتارهاي وسواسي و خودتخريبي ديده‌شده در برخي كودكان مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) مي‌شود.
نورولپتيك‌ها (داروهاي ضدروان‌پريشي):
اين داروها براي درمان اختلالات رفتاري به‌كار برده مي‌شوند و به وسيله كاهش فعاليت نوروترانسميترهاي دوپامين در مغز فعاليت مي‌كنند. در ميان داروهاي ضد روان‌پريشي مانند هالوپريدول، تيوريدازين، فلوفنازين وكلروپرومازين؛ هالوپريدول در مطالعه‌اي بيشترين اثر را به نسبت دارونما (پلاسيبو) در درمان اختلالات جدي رفتاري داشته است و موجب كاهش علائم پرخاشگري، تسريع يادگيري و درمان رفتار جدايي‌طلب در اين كودكان گرديده است ولي از طرفي موجب اثرات جانبي مانند بي‌حالي، سفتي عضلات و حركات غيرعادي مي‌شود.
داروهاي ضدصرع:
همان‌طور كه گفته شد ميزان شيوع صرع در كودكان اُتيستيك 1نفر در 4كودك اُتيستيك است. از نمونه داروهاي مورد استفاده در اين طبقه مي‌توان به كاربامازپين (تگرتول)، لاموتريژين (لاميكتال)، توپيرامات (توپاماكس)، والپرويك اسيد (دپاكوته) و نورونتين اشاره نمود.
داروهاي ضد بيش‌فعالي و عدم توجه و تمركز:
داروهايي مانند متيل‌فنيديت (ريتالين) بدون هيچ خطري براي كودكان ADHD به‌كاربرده مي‌شود و همچنين براي كودكان اُتيستيك نيز براي كاهش تكانش و بيش‌فعالي تجويز مي‌شود.
دیگر رویکردها
برای معرفی دیگر درمانها می‌توان به روش دومن دولاکاتو، درمان با هنرهای رزمی، یکپارچگی شنیداری، رژیم‌درمانی، نگهداری‌درمانی، سکرتین‌درمانی، روش درمانی هیگاشی، مداخله گسترش ارتباط ، درمان گفتار و زبان، ویتامین‌درمانی، کاردرمانی، ارتباط تسهیل‌شده، هنردرمانی، موسیقی‌درمانی ، درمان فیزیکی، ایروبیک، روش TP، PLAY PROJECT و... اشاره نمود. والدین و پژوهشگران با توجه به تعدد درمانها و رویکردهای درمانی برای دریافت اطلاعات کامل‌تر و شناخت دیگر درمانها می‌توانند به کتاب اُتيسم(اوتیسم)نوشته مهدی فولادگر، انتشارات جهاد دانشگاهی مراجعه نمایند.
اتیسم چیست
نشانه های اتیسم
تشخیص اتیسم
روش ABA و يا لوواس:
اين روش پيگيري‌شده‌ترين روش درماني توسط والدين كودكان مبتلا به اتیسم (اوتیسم) است و مورد استقبال‌ترين روش توسط كارشناسان و متخصصين درماني اين
كودكان. این روش با تلاش‌های پروفسور ایوار لوواس استاد دانشگاه UCLA رشد و گسترش یافت و به‌همین خاطر برخی این روش را روش UCLA نیز می‌نامند. ABA رويكردي درماني بر اساس فنون تغيير رفتار است كه بسياري از روانشناسان از آن در درمان كليه اختلالات عاطفي ذهني و جسمي سود مي‌برند. ABA نقش گسترده‌اي را در بسياري از طرح‌هاي درماني و آموزشي به‌ويژه در زمينه اتيسم(اوتیسم) داشته است. فن ABA مي‌تواند به اشكال گوناگوني باشد، فنوني چون جداسازي گام‌هاي آموزشي، آموزش مستقيم، سيستم پاسخ‌دهي و تقويت فوري كه تماما نشان‌دهنده منظم بودن اين طرح مي‌باشد و مدارك تحقيقي و قابل قبولي دال بر مناسب‌تر بودن اين روش در مقابل ديگر روش‌های موجود است. این روش معمولا بین 30 تا 40 ساعت در هفته به‌صورت انفرادی با درمانگر دوره دیده اجرا می‌شود. در این روش هر کار و مهارت جدید به اجزای کوچک‌تر تقسیم می‌شود، هرگاه کار خواسته‌شده به‌درستی انجام گیرد کودک مورد تشویق قرار می‌گیرد تا انگیزه تکرار آن و فرمانبرداری در کودک افزایش یابد. هر درخواست از طرف مربی آنقدر تکرار می‌شود تا کودک مبتلا به اتيسم(اوتیسم) آن را انجام دهد.روش TEACCH:
يكي ازدرمان‌هایی كه در سراسر جهان براي كودكان مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) به كار مي‌رود روش درماني تيچ از اريك اسكاپلر است كه براي كودكان بالاي 14سال نيز مورد استفاده است. اين روش درماني در سال 1972 ابداع شده و توسط اريك اسكاپلر به ثبت رسيده است. البته شواهدي موجود است كه پروژه تيچ از سال‌ها پيش از اين تاریخ درحدود سال 1966 در دانشگاه كاروليناي شمالي درحال بررسي بوده است. واژه تيچ مخفف درمان وآموزش افراد اُتيستيك و كودكان دچار نقصان و فلجي در ارتباطات اجتماعي است. در اين روش به جاي اينكه به كودك مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) يك مهارت و توانائي خاص آموزش داده شود، سعي بر اين است كه به كودك مهارت‌هايي آموزش داده شود تا بتواند محيط اطراف خود و رفتارهاي اطرافيان خود را بهتر درك كند.
رشد بر اساس مدل روابط متفاوت فردي (DIR/Floortime):
براي كودكان اُتيستيك بازي مي‌تواند راهي باشد تا آن‌ها از جهان محصور خود بيرون بيايند و بر همين اساس روشي درماني به‌وسيله استنلي گرينز پن روانپزشك كودك و پروفسور روانپزشكي و علوم رفتاري مدرسه پزشكي جرج واشنگتن ابداع شده است كه فلور تايم ياDIR نام گرفته است. در اين روش سعي بر اين است كه ارتباط كودك با يك فرد ديگر از طريق برنامه‌هاي دقيق بازي بيشتر و مؤثرتر شود. اين روش شامل شش مرحله مي‌باشد كه كودك مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) در مراحل طي آن‌ها تقليد و چگونه ياد گرفتن را از يك بزرگ‌تر فرا مي‌گيرد و به‌عبارتي كودك بايد نرده بام شش پله‌اي را طي كند.سون-رايس:
سون-رايس يك برنامه درماني‌مداخلاتي است كه توسط بَري نيل كافمن وساماريا ليت كافمن، كساني كه خود داراي فرزند مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) هستند ابداع شده است. اساس اين روش درماني بر مبناي دوست داشتن و پذيرش بنا شده است. به اين معني كه والدين كودكشان را در آغوش بگيرند و به رفتارها وعلائم كودكشان توجه كنند و در اين حين به‌دنبال راهي براي ورود و رخنه به دنياي كودكشان بگردند.در این رویکرد بازی نقش کلیدی در اموزش کودک اتیستیک دارد که بایستی از آن به نحو متناسب برای کودک مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) استفاده کرد
رویکرد های حسی
يكپارچگي حواس:
يكپارچگي حسي كه موجب مي‌شود فرد در پاسخ به تحريك حسي به‌گونه‌اي طبيعي و بهنجار عمل كند و اختلالات رفتاري، حركتي مربوط به فقدان يا نقص در ائتلاف حسي یا اختلال پردازش حسی در او ظاهر نگردد و يا پردازش معني‌دار در ادراك و ادغام احساسات به‌گونه‌اي متناسب كه موجب بروز رفتارهاي متشتت در فرد نشود. هدف اصلي و اوليه روش يكپارچگي حواس اين است كه به كودك مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) كمك كند تا بتواند با استفاده از راهبرد های حسی در محيط خودش توازن و تعادل برقرار كند. اين درمان موجب مي‌شود تا كودك اتیستیک تعادلي بين دروندادهاي دريافتي كه براساس آن‌ها مي‌تواند ياد بگيرد و پاسخ صحيح به محرك‌ها برقرار كند.
رویکردهای اجتماعی/ارتباطی
داستان‌هاي اجتماعي:
كارول گرِيِ آموزگار كسي است كه مركز درماني گري را براي يادگيري مفاهيم اجتماعي در شهر جيسون در ميشيگان راه انداخت و روش او به داستان‌هاي اجتماعي شهرت گرفت. اين روش به‌عنوان راهي براي آموزش افراد اُتيستيك و افرادي كه دچار اختلالات شديد هستند براي فراگيري موقعيت‌هاي اجتماعي گوناگون به‌كار مي‌رود. زيرا بسياري از تعاملات اجتماعي بر توانايي تعبير و تفسير ديگران و واكنش به نشانه‌ها و علائم عاطفي آن‌ها وابسته است اين روش حتي مي‌تواند در شرايط شديد اُتيسم هم كارايي داشته باشد. داستان‌هاي اجتماعي گري با يك طرح و برنامه از پيش تعيين‌شده كودك را آماده يك شرايط بي‌ثبات و گوناگون مي‌كند.اين داستان‌ها براي آموزش مهارت‌هاي اجتماعي به كودكان اُتيستيك آماده شده‌اند. از طريق اين داستان‌ها به كودك آموزش داده مي‌شود كه چگونه احساسات ، منظور، و برنامه‌هاي ديگران را درك كنند.
زبان اشياء:
زبان اشياء روشي است كه بسياري از والدين و متخصصين كودكان مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) براي سهولت در ارتباط از آن استفاده مي‌كنند. اگر كودكي اصلاً كلام ندارد اين روش مي‌تواند شيوه‌اي مناسب در ارتباط برقرار كردن او باشد. به‌طوركل اين شيوه راهي است كه كودك مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) براساس آن ياد مي‌گيرد كه يك شيء مي‌تواند نماد يا سمبول كار يا چيزي باشد.
برنامه زمان‌بندي شده دیداری:
اين برنامه به كودكان مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) كمك مي‌كند تا متوجه شوند كه چه اتفاقي در ساعات اینده قرار است بیفتد و اينكه چگونه بايد در طول زندگي روزانه و يا در مدت‌زماني كه در طول روز در جلسه درماني‌اند، واكنش نشان دهند.
سيستم ارتباطي زبان تصاوير:كمك و ياري‌رساني به افراد دچار ناتواني در حال رشد و توسعه است به‌ويژه اگر اين افراد مشكلاتي در گفتار داشته باشند. سيستم ارتباطي زبان تصاوير براي كمك به يادگيري و مفاهيم و راهبردهاي ارتباطي شيوه مدرني است كه اكنون درحال استفاده است. اساس اين روش را مي‌توان برگرفته از روش ABA دانست. در اين روش به كودك مبتلا به اُتيسم(اوتیسم)آموزش داده مي‌شود كه چگونه مي‌تواند نيازهاي خود را از طريق دادن تصاوير برآورده كند. از امتيازات مهم اين روش اين است كه ارتباط كودك ساده، قابل‌فهم و با تفكر مي‌باشد.
رویکرد دارویی:
درمان‌های دارویی برای مبتلایان به اتیسم (اوتیسم) را می‌توان به چند دسته تقسیم نمود:
ضدافسردگي‌ها:
اين داروها اكثراً به‌عنوان جلوگيري‌كننده از ترشح انتخابي سروتونين (SSRIS ) طبقه‌بندي مي‌شوند اين داروها اغلب براي اضطراب و افسردگي و يا وسواس اجبار (OCD) به‌كار مي‌روند كه اغلب موجب كاهش رفتارهاي وسواسي و خودتخريبي ديده‌شده در برخي كودكان مبتلا به اُتيسم(اوتیسم) مي‌شود.
نورولپتيك‌ها (داروهاي ضدروان‌پريشي):
اين داروها براي درمان اختلالات رفتاري به‌كار برده مي‌شوند و به وسيله كاهش فعاليت نوروترانسميترهاي دوپامين در مغز فعاليت مي‌كنند. در ميان داروهاي ضد روان‌پريشي مانند هالوپريدول، تيوريدازين، فلوفنازين وكلروپرومازين؛ هالوپريدول در مطالعه‌اي بيشترين اثر را به نسبت دارونما (پلاسيبو) در درمان اختلالات جدي رفتاري داشته است و موجب كاهش علائم پرخاشگري، تسريع يادگيري و درمان رفتار جدايي‌طلب در اين كودكان گرديده است ولي از طرفي موجب اثرات جانبي مانند بي‌حالي، سفتي عضلات و حركات غيرعادي مي‌شود.
داروهاي ضدصرع:
همان‌طور كه گفته شد ميزان شيوع صرع در كودكان اُتيستيك 1نفر در 4كودك اُتيستيك است. از نمونه داروهاي مورد استفاده در اين طبقه مي‌توان به كاربامازپين (تگرتول)، لاموتريژين (لاميكتال)، توپيرامات (توپاماكس)، والپرويك اسيد (دپاكوته) و نورونتين اشاره نمود.
داروهاي ضد بيش‌فعالي و عدم توجه و تمركز:
داروهايي مانند متيل‌فنيديت (ريتالين) بدون هيچ خطري براي كودكان ADHD به‌كاربرده مي‌شود و همچنين براي كودكان اُتيستيك نيز براي كاهش تكانش و بيش‌فعالي تجويز مي‌شود.
دیگر رویکردها
برای معرفی دیگر درمانها می‌توان به روش دومن دولاکاتو، درمان با هنرهای رزمی، یکپارچگی شنیداری، رژیم‌درمانی، نگهداری‌درمانی، سکرتین‌درمانی، روش درمانی هیگاشی، مداخله گسترش ارتباط ، درمان گفتار و زبان، ویتامین‌درمانی، کاردرمانی، ارتباط تسهیل‌شده، هنردرمانی، موسیقی‌درمانی ، درمان فیزیکی، ایروبیک، روش TP، PLAY PROJECT و... اشاره نمود. والدین و پژوهشگران با توجه به تعدد درمانها و رویکردهای درمانی برای دریافت اطلاعات کامل‌تر و شناخت دیگر درمانها می‌توانند به کتاب اُتيسم(اوتیسم)نوشته مهدی فولادگر، انتشارات جهاد دانشگاهی مراجعه نمایند.
اتیسم چیست
نشانه های اتیسم
تشخیص اتیسم