پروتکل ویلبرگر که به نامهای DPPT یا OTT یا WBP نیز شناخته می شود یک برنامه درمانی است که برای کاهش دفاع لمسی و حسی طراحی شده است. تکنیک وی بر پایه یکپارچگی حسی بنا گردیده است و بر این فرضیه استوار است که تحریکات حسی ارائه شده به کودک اُتیستیک(اوتیستیک) به سازماندهی و خود تنظیمی مغز،ذهن وبدن کمک می کند.یک لمس یا فشار عمقی (که نوعی از درونداد پروپریوسپتیو است)موجب افزایش سروتونین و دوپامین در بدن می گردد که این دو نوروترانسمیتر موجب احساس شادی در بدن هستند و احساس آرمش را در سیستم عصبی ما ایجاد می نمایند.اینها انتقال دهنده های عصبی هستند که به حفظ و تنظیم تعادل درونی ما کمک شایانی می کنند.درونداد پروپریو سپتیو بهترین منبع درونداد حسی برای کمک به آرامش، حس تعادل و تنظیم اختلالات است(سیستم پروپریوسپتیو از جمله سیستمهای حسی مختل شده در کودکان اُتیستیک است و به اطلاعات حسی متاثر از انقباض و انبساط ماهیچه ای ،خم کردن و راست کردن و فشار دادن مفاصل بین استخوانها اشاره دارد.این سیستم به علت وجود ماهیچه ها و مفاصل فراوان در بدن، بسیار گسترده تر از سیستم بساوایی انسان است.بیشتر اطلاعات حسی سیستم پروپریوسپتیو در یک وضعیت ناخودآگاه بوجود آمده و در مغز پردازش می گردند). کودکانی که علائمی از دفاع لمسی را نشان می دهند دارای بیشترین حساسیت لمسی اند.آنها اغلب در برابر لمس شدن هراسان شده یا مقاومت می کنند و با تغییر یاگذار از فعالیتی به فعالیتی دیگر مشکلاتی دارند و ممکن است سست و بی حال باشند.برای دانستن همه چیز درباره اوتیسم مطالعه مقاله اوتیسم چیست؟انواع،علت ها و درمانها را پیشنهاد می کنیم.
این درمان به وسیله پاتریشیا ویلبرگر کاردرمان وروانشناس، رشد و گسترش یافت. کل پروتکل برای انجام 2 تا 3 دقیقه بطول می انجامد.گام نخست در این پروتکل شامل استفاده از یک برس نرم و پلاستیکی یا تراپرسور است که برای فشار های محکم عمقی مورد استفاده قرار می گیرد و بسیار روان بر روی پوست کودک حرکت می کند(برای هر کودک مبتلا به اتیسم می بایستی از برس شخصی وی استفاده نمود).متخصصان این پروتکل بر این باوراند که استفاده از برس های مخصوص، برای فرستادن نوع خاصی از تحریکات به پایانه های عصبی موجود در پوست که برای این پروتکل ضروری است، تاثیر بیشتری دارد. در این پروتکل می توان برس زدن را از از بازوها شروع نموده بترتیب به سمت پایین آمده وبه سمت پاها بیایم. نکته بسیار مهم عدم استفاده از برس بر روی صورت،قفسه سینه و شکم است که کودک اُتیستیک دارای بیشترین حساسیت در آنها است و استفاده از برس در این مناطق موجب ایجاد انزجار یا امتناع از درمان می گردد.
یکی از واکنشهای رایج کودکان اُتیستیک برای نشان دادن امتناع در اثر استفاده از برس بر این مناطق استفراغ است.دلایل پژوهشی فراوانی برای این پروتکل و رویکرد درمانی وجود ندارد ولی به هر حال بسیاری از والدین کودکان مبتلا به اتیسم گزارش می نمایند که اضطراب و دفاع لمسی درکودکشان کاهش یافته است. یکی از سخت ترین موارد کار با کودکان مبتلا به اتیسم،آموزش به کودکان اَُتیستیک نابینا یا ناشنوا(چند معلولیتی)است.در حدود 10 سال پیش که با کودکان اُتیستیک نابینا(اُتیستیک چند معلولیتی) کار می کردم از این تکنیک برای کاهش حساسیت لمسی و کاهش اضطراب و ترس که تقریبا مشکلی رایج در آنها بود، استفاده نمودم و توانستم نتایج خوبی از کاربرد این پروتکل بدست آورم. یکی از بهترین کمک هایی که این پروتکل در کار با کودکان چند معلولیتی اُتیستیک داشت استفاده از آن قبل از آموزش های جهت یابی به کودکان نابینا بود.کودکان نابینا که در مواردی اُتیستیک نیز بودند برای آموزش جهت یابی و قرار گرفتن در فضای باز بدون حمایت دچار اضطراب شدید و هراس از فضای باز می گردیدند.به همین منظور قبل از شروع هر آیتم جهت یابی و یا حرکت بدون حمایت یا آموزش استفاده از عصای سفید از این پروتکل بر روی آنها استفاده می نمودم و مشاهده می نمودم که این پروتکل موجب کاهش اضطراب آنها در موقعیتهای آموزشی و انتقال از فرایندی به فرایند دیگر می گردید. برای فهمیدن دیگر علائم اختلال اتیسم پیشنهاد می کنیم مقاله اتیسم و عدم ارتباط چشمی در نوزادی و راههای بهبودی آن را نیزمطالعه کنید.
برخی از منافع استفاده از این پروتکل می تواند شامل:
این پروتکل در ابتدا از زمان بیدار شدن از خواب هر 2 ساعت(و یا در جداول زمانی 2 ساعته)و یا در زمانی که فرد از فعالیتی به فعالیت دیگر می رود،انجام می پذیرد.اعتقاد بر این است که این فعالیت برس زدن هماهنگی مغز و بدن وذهن رابرای پردازش اطلاعات در یک فرایند موثرتر تسهیل می کند. در مانگران به طور معمول پس از 2 هفته مجدداً فرد را مورد ارزیابی قرار می دهند و در صورت نیاز برنامه را تغییر می دهند.برنامه برس زدن تا زمانی که احساس می شود کودک مبتلا به اتیسم به آن نیاز دارد ادامه میابد.در مواردی که کودک ممکن است در فرایند درمان اختلال، به سمت ابزار ها و اسباب بازی ها هدایت شود، این پروتکل می تواند به عنوان بخشی از درمان یکپارچگی حسی نیز در نظر گرفته شود. بعد از درمان برس زدن درمانگران ممکن است به والدین توصیه نمایند که از کمپرسینگ مفاصل نیز استفاده نمایند که در پروتکل ویلبرگر امری معمول است.این کمپرسینگ برروی مفاصل شانه ها ،آرنج ها ،مچ دست،انگشتان،مفصل رانها،زانوها و قوزک پا با ده شمارش برای هرکدام انجام شود. درصورتی که فرد تحت درمان دستور پذیر باشد می توان این فعالیت را به خود فرد سپرد و از او بخواهیم به فعالیتهایی مانند هل دادن دیوار،لی لی کردن یا بالا و پایین پریدن برروی ترامپولین و….بپردازد.پس از این می توان در صورت نیاز کودک اُتیستیک به تکنیک های لمس دهانی یا OTT پرداخت. این تمارین به کودک درگیر با دفاع لمسی یا بیش حسی که با غذاهایی با بافتهای خاص یا مسواک زدن مشکل دارد کمک می کند. در صورتی که احساس می کنید کودک شما به این تمرینات و یا استفاده از پروتکل ویلبرگر نیاز دارد حتماً با یک کاردرمانگر ماهر یا یک روانشناس آگاه صحبت کنید. افرادی که کاملا از این پروتکل و یکپارچگی حسی اطلاع داشته باشند. به یاد داشته باشید در صورتی که از افراد غیر متخصص و ناآگاه از اختلال اتیسم و یکپارچگی حسی خدمات دریافت کنید این امر می تواند برای کودک شما آزار دهنده و یا حتی آسیب رسان باشد.
متخصصین این پروتکل را با دستورالعمل های متفاوتی انجام می دهند. برخی از یک دستورالعمل برس زدن سریع که شاید 2 تا 3 دقیقه به طول بیانجامد، استفاده می کنند. در این شکل برسزدن درمانگر از برس به مانند یک لیف استفاده می کند و برس را بدون جدا نمودن از پوست بر روی قسمتهای مربوطه می کشد.ابتدا از روی دست شروع کرده و برس را به سمت بالا می کشد سپس بدون قطع اتصال برس از پوست برس را به سمت داخلی کشیده و تا کف دست برس را به پایین می کشیم این کار را می توان دو یا چند بار تکرار کرد.سپس بدون قطع اتصال از پوست برس را به سمت پشت وگردن برده و دست مخالف را به همان ترتیب قبلی برس می زنیم.پس از چند بار مجدداً برس را به سمت پشت آورده و شروع به برس زدن پشت می نماییم.پس از چند بار تکرار برس را به سمت پا آورده و دقیقاًمانند دستورالعمل دست ،پا را نیز برس می زنیم.کل این فرایند می تواند 2 تا 3 دقیقه بطول بینجامد.
در شکل غیر مرسوم برس زدن که ممکن از بیشتر از 3 دقیقه طول بکشد، دیده می شود که درمانگر برس را در حالتی مقطع بر بدن می کشد به این شکل که برس را کف دست قرار می دهد و به آرامی به سمت زیر بغل می کشد و این کار را چند بار تکرار می کند. برای پشت نیز از بالا یا پایین به مانند قبل برس را به آرامی بر پوست حرکت می دهد تا تمام پوست کمر را پوشش داده باشد.سپس برس را کف پا قرار داده و همانند دستورالعمل دستها به برس زدن می پردازد.در مورد کف دستها و پاها باید به این نکته توجه نمودکه الزاماً در زمان برس زدن کف دست و پا به سمت پایین بوده و با دست دیگر خود پشت دست و پا را نگه میداریم.در این شکل دوم برای انتقال از یک قسمت به قسمت دیگر می توانیم برس را از بدن جدا نماییم ولی به طور کل شکل نخست در بین درمانگران بسیار محبوب تر و پرکاربردتر است.برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه علائم دیگر اختلال طیف اتیسم مطالعه مقاله اتیسم و درمان نوک پنجه راه رفتن را به شما پیشنهاد می کنیم.
بعد انجام برس زدن اکثر درمانگران از کمپرسینگ مفاصل نیز استفاده می کنند که به شرح زیر است
کمپرس مفصل مچ دست
قبل از شروع پروتکل دفاع لمسی می بایستی از طریق ارزیابی، تاریخچه حسی فرد یا چک لیست حسی تشخیص داده شود و مشاهدات بالینی نیز توسط متخصص آموزش دیده در این زمینه انجام گردد(مانند گفتاردرمان،کار درمان و یا کسانی که در زمینه های یکپارچگی حسی ارزیابی و درمان دوره دیده اند)
همچنين به اين مهم توجه كنيد كه دفاع لمسي شامل مناطق بالقوه بيشماري است. اين تكنيك تنها براي دفاع وحساسيت لمسي مورد استفاده نيست.مناطق ديگري كه درمان فشار عمقی پروپریوسپتیو بر آنها موثر است به قرار زير اند.
آیا نیاز به مشاوره تخصصی در حوزه اتیسم دارید؟
