توجه مشترک یکی از حلقه های گمشده اموزش کودکان دارای اتیسم در ایران است.
توجه مشترک چیست؟
توجه مشترک که در مبتلایان به اختلال طیف اتیسم(اوتیسم) مختل گردیده است به توانایی توجه اشتراکی در مورد چیزی (افراد ،اشیاء، یک مفهوم،یک رویداد و غیره ) با یک نفر یا افراد دیگر اشاره دارد و این امر شامل توانایی کسب، حفظ و تغییر توجه است.این مهارت یک رفتار اجتماعی و ارتباطی اولیه است که در آن دو نفر توجه و تمرکز خود را بر روی یک شی یا رویداد با هدف اینکه جسم یا موضوعی جالب را با دیگری به اشتراک گذارند، متمرکز می کنند.توجه مشترک به عنوان یک عامل حیاتی برای رشد اجتماعی، یادگیری زبان و رشد شناختی محسوب می گردد.برای دانستن همه چیز درباره اوتیسم مطالعه مقاله اوتیسم چیست؟انواع،علت ها و درمانها را پیشنهاد می کنیم.
توجه مشترک بین دو نفر میتواند شامل موارد زیر باشد:
توجه-زمانی که یک یا چند نفر به یک چیز توجه دارند
احساسات- هنگامی که دو یا چند نفر یک حالت عاطفی مشترک دارند.
اهداف یا نیات- زمانی که دو یا چند نفر در حال تلاش برای انجام یک کار مشابه هستند و می دانند که آنها با هم در حال انجام کاری هستند.
مراحل تکامل توجه مشترک بر اساس رشد تقویمی کودک
زیر 6 ماه
لبخند به ارتباطات عاطفی
گریه کردن و نالدین در زمان آشفتگی و ناراحتی
6 تا 7 ماهگی
جستجو گری دیداری و اوا سازی
توانایی برای چنگ زدن
هل دادن با حرکت بازو
7 تا 8 ماه
رفتار انتظاری
به دست گرفتن اشیاء با تمام دست در 7 ماهگی و با اوا سازی در 8 ماهگی
هل دادن با دست واواسازی
خود نمایی کردن
دست تکان دادن با مفهوم
9تا 10 ماهگی
به دست اوردن با باز و بسته کردن دست
دادن یک شی با توضیح در باره ان
نحستین دست زدن
دست تکان دادن در عکس العمل
نشان دادن اشیاء
جابجا کردن نگاه ما بین اشیاء و افراد(9 تا 14 ماهگی)
10 تا 11 ماهگی
آغاز بازی های اجتماعی
دادن یک شیء و آوا سازی
اشاره کردن
نمایش دادن و اواسازی
به دست اوردن با باز و بسته کردن دست با آوا سازی
11 تا 12 ماهگی
نشان دادن عملکرد اشیاء
دادن یک شیءبا درخواست یک فعالیت
12 تا 13 ماهگی
در آغوش گرفتن اشیاء
دست زدن با هیجان
اشاره کردن به اشیاء برای خواستن آنها
اشاره کردن به اشیاء با ادای کلمه
برای دریافت اگاهی بیشتر در زمینه اختلال اتیسم مطالعه مقاله روش درمانی و مداخلاتی جاسپربرای بهبود توجه مشترک و گفتار کودک دارای اتیسم را به شما پیشنهاد می کنیم.
به طور کلی توجه مشترک دو نوع است:
- پاسخ دادن به توجه مشترک یا RJA (توانایی دنبال کردن جهت دید یا اشاره دیگران)
- شروع توجه مشترک یا IJA (توانایی استفاده از جهت دید یا اشاره جهت هدایت توجه دیگران )
انواع مختلف رفتار های هماهنگی توجه در نوزادان
(بر اساس تصاویر روبه رو)
a)واکنش به توجه مشترک- RJA با توجه به تماشای یک شخص و اشاره های حرکتی
b)آغاز توجه مشترک –IJA یک حرکت معمولی اشاره کردن و به اشتراک گذاردن توجه خود در مورد یک پوستر که بر روی دیوار است
C)(1،2،3) تماس متناوب چشمها برای به اشتراک گذاری توجه با محوریت یک اسباب بازی
d)درخواست شروع توجه مشترک با اشاره برای درخواست کمک برای بدست آوردن هدف خارج از دسترس
e)پاسخ به در خواست ها که شامل پیگیری حرکات دست فرد دیگراست (برای مفهوم دادن )
رشد توجه مشترک
<span “>توجه مشترک به طور معمول در کودکان 3 تا 5 ماهه رشد پیدا می کند و در 18 ماهگی به خوبی قابل مشاهده است.بدست آوردن هماهنگی توجه با یک همسال یا شریک اجتماعی نقطه عطف مهمی است در مشارکت فعال کودک در فرصت های یادگیری اجتماعی و توسعه زبان. توجه مشترک در بلوغ اجتماعی نقشی حیاتی دارد و نوجوانان و کودکانی که در شروع یا پاسخ یا ادامه دادن توجه مشترک مشکلاتی دارند ممکن است در تعاملات اجتماعی خود اسیب ببینند همچنین در ظرفیت های خود برای تعامل و ارتباط.
مهارتهای چندگانه ای در رشد توجه مشترک نقش دارند:
- توجه کردن و هدایت کردن شریک اجتماعی
- تغیر دادن نگاه بین انسانها و اشیاء
- تشخیص حالتهای هیجانی و عاطفی و احساسی
- به اشتراک گذاردن حالتهای عاطفی با اشخاص دیگر
- دنبال کردن نگاه یا اشاره شخص دیگری
- توانایی جلب توجه دیگران به اشیاء یا رویدادها برای به اشتراک گذاشتن تجربیات
توجه مشترک مستلزم پایه های ضروری در رشد سیستم عصبی است به این معنی که می بایستی سیستم عصبی به مرحله ای از رشد رسیده باشد و تا زمانی که این رشد و تکامل به حد کفایت نرسیده باشد کودک شروع به توجه مشترک نمی کند این مهارت مستلزم مهارتهای پایه ای ظریف تر و خرد تری است مانند ارتباط چشمی،تعقیب بینایی و….
توجه مشترک در کودک اتیستیک
کودک اتیستیک هم در آغاز توجه مشترک و هم در ادامه دادن یک توجه مشترک دچار نقص است.کودک اتیستیک در زمان گفتار بی توجه است. به دنبال منبع صدا نمی گردد.در اشاره کردن و یادنبال کردن اشارات یا هدایتها دچار ضعف است.تمامی این موارد را می توان مقدمه ای بر عدم توانایی کودک اتیستیک در توجه مشترک دانست.برای اگاهی بیشتر در زمینه اختلال طیف اتیسم مطالعه مقاله اختلالات و بیماری های همراه با اتیسم و راهکارهای درمان انهارا پیشنهاد می کنیم
راهکارهایی برای افزایش توجه مشترک در کودک دارای اتیسم
- از دستور العملهای مستقیم و کوتاه برای توجه مشترک استفاده کنید.دستورالعمل و سخنان طولانی قطعا می تواند بر توجه مشترک و ترغیب کودک اتیستیک به محرک مورد نظر تاثیر منفی داشته باشد.پس تلاش کنید کاملا کوتاه و مختصر دستورالعمل هدایتی و یا اشاره خود را بیان کنید.
- در زمان آموزش توجه مشترک برای ترغیب به توجه مشترک از یک محرک خوشایند استفاده کنید. برای مثال از عروسکی که دوست دارد یا تصویر حیواناتی که مورد علاقه اوست .
- در صورت امکان تلاش کنید در موقعیت های طبیعی کودک را ترغیب به توجه مشترک کنید. برای مثال در زمان بازی کردن بهتر می توان توجه کودک را به عاملی مشترک جلب کرد تا اینکه در محیطی ساختگی تلاش کنید شرایطی را برای توجه ایجاد کنید.
- از دیدگاه تحلیل رفتار هم می توانید کودک خود را تحت آموزش توجه مشترک قرار دهید. برای مثال می توانید در پاسخ به توجه کودک به توجه مشترک از تقویت کننده ها استفاده کنید هر زمان که کودک به عروسک روی میز که در مقابل شما و جود دارد نگاه کرد یک تکه شکلات در کنار همان عروسک قرار دهید.
- تلاش کنید در حضور کودک پیش از ترغیب برای توجه مشترک در مورد آن مورد یا محرک صحبت کنید.
- غل دادن توپ به عقب و جلو را انجام دهید.
- عقب و جلو تکان دادن مهره هایی که در نخ هستند.
- عقب و جلو بردن ماشین اسباب بازی را مانند توپ انجام دهید.
- قرار دادن برخی از اشیا در داخل یک سینی یا روی یک تکه مقوا و به عقب و جلو هل دادن آنها.
- یک توپ کوچک به یک تکه نخ وصل کنید و آن را به سر یک میله چوبی وصل کنید و کودک را ترغیب کنید که توپ را ایستاده یا نشسته حرکت دهد و دوباره آن را بگیرد.
- از یک الاکلنگ کودکانه که در آن کودکان با فاصله کمتری می نشینند و ارتباط چشمی کوتاه تری برقرار می کنند استفاده کنید.
- از الاکلنگ های قایقی استفاده کنید.
- با همدیگر از یک کیبورد ارگ استفاده کنید.
- بازی های چند نفری انجام دهید مانند عمو زنجیر باف،اتل متل و…. در تمام این بازی ها توجه مشترک مستتر است و این بازی ها با توجه مشترک شروع می شود،ادامه می یابد و حتی پایان آنها نیز با توجه مشترک است.(در میان این بازی ها کودکان اتیستیک عجیب بازی اتل متل را دوست دارند و می توان با آنها بارها و بارها این بازی را انجام داد و خندید و خندید و خندید)
- با گرفتن دستهای یکدیگر حرکتهای مشابه انجام دهید.
- حباب بازی کنید.
- بادکنک بازی کنید.
- دوطرف یک پتو یا پارچه را بگیرید و با آن یک عروسک پارچه ای را به هوا پرتاب کنید.
- کودک خود را روی یک پتو بخوابانید اورا بر روی زمین بکشید. به صورتی قرار بگیرید که صورت شما را ببیند.
- دو کودک رو به روی هم بنشینند و با یک نی به یک توپ پینگ پنگ فوت کنند. قطعاً در این بازی هر کودک تلاش می کند توپ را از محدوده خود دور کند و در این حین نیم نگاهی هم به فرد مقابل و چشمان او دارد و حتی می تواند تشخیص دهد که طرف مقابل او در حال نفس گرفتن است یا به اصطلاح نفس کم آورده تا از این فرصت برای دور کردن توپ از محوطه خود استفاده کند.
- طناب کشی کنید. ولی با یک طناب کوتاه تا ارتباط چشمی داشته باشید این فعالیت دارای مراحل زیراست
- هر نفر بر روی یک صفحه مشخص بایستد
- نگاه به سمت فرد مقابل
- زمانی که فرد مقابل بر روی زمین افتاد کشیدن متوقف می گردد
تمام مراحل بالا نیازمند ارتباط چشمی با فرد مقابل و موقعیت او است یعنی اینکه نگاه به فرد مقابل مشخص می کند این بازی چه زمانی شروع می گردد و چه زمانی پایان می یابد.در این بازی حتما به شریک بازی توجه کنید که خیلی قوی تر و یا ضعیف تر نباشد. و تاکید تان بر طولانی تر شدن این کشش باشد نه برنده شدن یک طرف بازی در آن.در بازی های ارتباطی دیگر نیز تاکیدتان بر طولانی تر شدن بازی باشد نه به سر انجام رساندن آن. این گونه بازی ها ممکن است نیاز نباشد که پایانی داشته باشند و برنده و بازنده ای.
13 پاسخ
سلام پسر ۱۸ ماهه من هم اشاره میکنه برای درخواست هم اشارات رو متوجه میشه و کلمات بیانی زیادی هم داره البته یک سری کاملن مشخص مثل آب، نعنا و پیشی و یک سری هم نامشخص مثل پو بجای توپ و بو بجای چوب ولی رد نگاه رو همیشه دنبال نمیکنه. آیا نیاز به برررسی داره
سلام لطفا موارد بیشتری رو ذکر کنید و بیشتر از نگرانی هاتون بفرمایید
سلام زمانی که داریم بازی میکنیم گاهی من اگر به جایی ننگاه کنم نگاهم رو به سمتش بچرخونم به اون جایی که من نگاه کردم نگاه نمیکنه، ولی وقتی با هم به آینه نگاه میکنیم و من به اون نگاه میکنم برمیگرده و به من نگاه میکنه.
چند وقتی رو پنجهی پاهاش راه میرفت شاید دو هفته الان کمتر شده.
تماس چشمی خوبی داره ولی با افراد غریبه طول میکشه تا نزدیک بشه.
سیفون، آبمیوهگیری و جارو رو خیلی دوست داره و با دکمهها خیلی سرگرم میشه.
بازیهای پازلی رو خیلی دوست داره ولی به عروسک ها و حیوانات پستونک و شیر و غذا میده.
تقلیدش خوبه و هرکاری رو که میکنیم تکرار میکنه، صدای حیوانات ماشین و هواپیما رو در میاره، وقتی پارک میریم به سمت بچه خودش نمیره ولی به نظر خوشحال میاد و بازی میکنه میره کنار بچههای بزرگتر و کنارشون وای میایسته و نگاهشون میکنه .
خوابش بد نیست هم تو روز میخوابه و شب هم تقریبن خوب میخوابه .
غیر از کدو همه چیز رو میخوره و غذاش کلن خوبه.
کلمات زیادی رو آواسازی میکنه مثلن به حلزون میگه ننلون یا به تلفن میگه ننلن و کلمات زیادی رو هم درست میگه و یکسری رو هم به شکل خودش میگه.
بیرون رفتن رو دوست داره ولی اولش که میخواد توی صندلی ماشین بشینه گریه میکنه.
آهنگ که میذاریم دور خودش میچرخه و رو پنجه میرقصه.
آببازی و حموم دوست داره ولی سرش رو دوست نداره بشوریم.
گاهی شده الکی بخنده
احساس میکنم حس طنز رو درک میکنه ولی مطمئن نیستم .
حرکات کلیشهای و تکراری مشخصی نداره فقط موقع خواب باید با یه پستونک غیر اونکه تو دهنشه بازی کنه و وقتی میدوه دستاش رو حالت بال زدن تکون میده.
به من خیلی وابستهاست البته تا یک ماه پیش بدون گریه خونهی مادرم میکنند، الان یه چند وقایع بعد رفتن من یه گریهی کوتاهی میکنه، پدرش وقتی میاد خونه خوشحال میشه و جیغ میزنه ولی کان دوست نداره بوسیده بشه ولی عروسکهاش رو بغل میکنه و میبوسه و دوست داره بدوه بیاد بغل من ولی بو دوستنداره بکنه، با هم شعر میخونیم یا بازی میکنیم بعضی کلمات رو من خالی میذارم اون میگه .
توی صندلی غذاش که میشینه گاهی سرش رو میزنه به پشت صندلی و با دیوار هم همینکار رو میکنه و بعد میگه درد و منتظر عکسالعمل منه .
بازیهای هیجانی و تعادلی و بالارفت از چیزها رو دوست داره و از من میخواد باهاش همراه بشم.
سلام و روز بخیر مادر گرامی و مهربان
فرمودید که نورو فیبرو ماتوز نوع یک هم بررسی شده و مشکلی وجود نداشته؟لطف می کنید از مایل استون های رشدی هم بفرمایید هر چند مشخص است که مایل استون های رشدی هم خوب باید باشه؟لطفا بفرمایید با اسباب بازی چطور بازی می کنه ؟روزانه چند بار می بینید که نوک پنجه بشه؟
ببخشید طولانی شد، این رو هم یادم رفت اشاره کنم که پسر من یک سری لکههای سفید و قهوهای روی تنش داره که علت اصلی نگرانی من این لکههاست ولی تا بهحال نه تشنجی داشته و نه مشکل دیگهای و تمام بررسیها برای تبلوروزاسکلروزیس و نوروفیبروماتوز منفی بوده، و دکتر مغز و اعصاب هم بعد دیدن امارای گفت مشکلی نیست ولی باید همچنان به منیتور کردن ادامه بدیم
مایل استونها همه خوب بود در ۸ ماهگی چهاردست و پا رفت در ۱۱ ماهگی را رفت اولین آوا ها رو مثل بابا رو در ۷ ماهگی گفت. با ماشینها هم خودش باهاشون حرکت میکنه و چهاردستوپا میره هم چرخشون رو تکون میده البته الان کمتر تمرکز میکنه روی چرخ و بیشتر داره با ماشین هایی که میکشن عقب و حرکت میکنن بازی میکنه، برج قورباغه رو گاهی کامل میسازه گاهی نه، با وسائل خونه هم همینطور وقتی من تو آشپزخونهام میاد و با وسائل رو میریزه بیرون وقتی درخواست میکنم بذاره سرجاش میذاره و برای خودش دست میزنه، با پیچگوشتی دوست داره پیچها رو باز کنه یا حلقههای هوش رو در میاره و گاهی درست میذاره و گاهی غلط حین بازی گاهی میپرسه که درسته یا نه، یا مثلن تو پازلها گاهی غلط میذاره بعد میگه اینجا و بعد خودش اصلاح میکنه، (ادای بازی مادرم رو در میاره). تو هفته اخیر کم دیدم که روی نوک پنجه بره ولی وقتی میرقصه میره روی نوک پنجه یا پا میکوبه ، گاهی میخواد تقلید بشکن کنه و با انگشتاش این حرکت رو انجام میده.
واقعن ممنون که آنقدر پیگیر هستید و جواب میدید، لازمه بگم کتاب هم خیلی دوست داره و گاهی ادای کاراکترهای قصه رو در میاره، در ضمن اتلمتل و لیلیحوضک و اینجور بازیها و به خصوص گاهی خودش کلاغپر رو شروع میکنه
ممنونم از پاسخ هاتون لطف می کنید بفرمایید چطور ادای شخصیت های قصه ها رو در میاره و اینکه درک کلامی خوبی داره؟
بله درک خوبی داره و دستور پذیریش خوبه، از زمانی که یکساله بود دستورات ساده و الان حتی کمی پیچیدهتر رو هم متوجه میشه حیواناتی مثل فیل، شیر، زرافه، و پرندهخایی مثل طوطی و جغد و زبنور رو هم میشناسه. در مورد داستان مثلن یه داستان براش میخونم در مورد یه جغدی که داره کتاب میخونه و یه بار بهش گفتم (با چسبوندن دستام بهم) که داره کتاب میخونه و اونم هروقت میخواد اون کتاب رو بر میداره و دستاش رو میچسبونه بهم یا کتاب های شیمو وقتی میگم مسواک بزنیم میگه شیمو و منظورشه شیمو هم میزنه و در کتاب میمینی رو تعریف میکنه که چطور مثلن یه چیزی رو انداخته پایین و مامانش دعواش کرده. و چند وقت هم هست که از فعل بدو، بده و بیا استفاده میکنه
مادر گرامی مهربان و عزیز
فرزند شما علائم خوبی رو در فرایند رشدی خودش نشون میده و این توانایی های مثبت با توجه به سنش بیشتر و بیشتر کودکتون رو از تشخیص اتیسم دور می کنه ولی با این حال شما الزاما دو ماه دیگه هم گزارشی از عملکرد کودکتون بفرمایید به خصوص اینکه اتباطات اجتماعیش چطور هست و اینکه در تعطیلات نوروز رابطش چگونه هست.باید کودکتون در هر صورت تحت نظر باشهدر مورد نورو فیبور ماتوز شما بررسی های کامل رو انجام دادید ولی ایا در مورد سیستم ایمنی هم بررسی انجام شده.یعنی یک متخصص ایمونولوژی هم بهتون مشاوره داده.
نه متخصص ایمنولوژی نه ولی برای تشخیص نوروفیبروماتوز میفرمایید ؟
کلا وضعیت سیستم ایمنی رو بررسی کردید و پیش امونولوژ رفتید؟
دیروز و امروز چک کردم خیلی کم شاید در کل دو بار و امروز تا الان ۳ بار ولی نه خیلی طولانی دو قدم